Thông tin

TÌM HIỂU QUÁ TRÌNH SINH TRƯỞNG CỦA HOA XUYẾN CHI VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ

Tháng 5 22, 2025
TÌM HIỂU QUÁ TRÌNH SINH TRƯỞNG CỦA HOA XUYẾN CHI VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ

Cỏ xuyến chi hoa trắng (Emilia sonchifolia) là một loài thực vật thuộc họ Cúc (Asteraceae), thường mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Cỏ xuyến chi phát triển mạnh ở môi trường bị xáo trộn (đất nông nghiệp, bãi cỏ, ven đường), chịu được đất nghèo dinh dưỡng và hạn hán nhẹ. Bởi vậy, việc nắm bắt quá trình sinh trưởng của hoa xuyến chi là hết sức cần thiết để áp dụng các biện pháp phòng trừ một cách hiệu quả.

1. QUÁ TRÌNH SINH TRƯỞNG CỦA HOA XUYẾN CHI

Cỏ xuyến chi được biết đến với khả năng thích nghi môi trường cực tốt, ngay cả trong điều kiện dinh dưỡng nghèo nàn, khí hậu không thuận lợi, dễ lấn át cây trồng bản địa hoặc nông nghiệp nếu không kiểm soát. Vòng đời của chúng thường dài trong 2-3 tháng, nhưng có thể ngắn hơn ở điều kiện lý tưởng. Dưới đây là quá trình sinh trưởng của cỏ xuyến chi.

1. 1 Giai đoạn nảy mầm

  • Điều kiện cần thiết: Hạt cỏ xuyến chi cần độ ẩm, nhiệt độ ấm (khoảng 20-30°C), và ánh sáng để nảy mầm. Hạt thường nhỏ, có lông tơ (pappus) giúp phát tán nhờ gió.
  • Thời gian: Hạt nảy mầm trong khoảng 3-7 ngày sau khi tiếp xúc với điều kiện thuận lợi.
  • Đặc điểm: Từ hạt, mầm non phát triển thành cây con với lá mầm nhỏ. Rễ bắt đầu hình thành, thường là rễ chùm.

1.2. Giai đoạn sinh trưởng dinh dưỡng

Thời gian: Kéo dài khoảng 2-4 tuần tùy điều kiện môi trường.

Đặc điểm:

  • Cây con phát triển thân, lá thật và rễ. Thân mọc thẳng hoặc hơi bò, cao khoảng 20-60 cm.
  • Lá mọc xen kẽ, hình bầu dục hoặc hơi thuôn, mép lá có răng cưa nhẹ.
  • Cây tập trung tích lũy chất dinh dưỡng để chuẩn bị cho giai đoạn ra hoa.

Điều kiện sinh trưởng: Cần đất tơi xốp, đủ ẩm, ánh sáng đầy đủ, nhưng cây có khả năng chịu hạn và thích nghi tốt với đất nghèo dinh dưỡng.

Quá trình dinh dưỡng của cỏ xuyến chi

1.3. Giai đoạn ra hoa

Thời gian: Thường bắt đầu sau 4-6 tuần từ khi nảy mầm, tùy vào điều kiện khí hậu và dinh dưỡng.

Đặc điểm:

  • Cụm hoa hình đầu, màu trắng hoặc tím nhạt, mọc ở đầu cành.
  • Hoa có cấu trúc đặc trưng của họ Cúc, gồm hoa hình lưỡi và hoa hình ống.
  • Hoa thu hút côn trùng thụ phấn (ong, bướm), nhưng cây cũng có khả năng tự thụ phấn.

Yếu tố ảnh hưởng: Ánh sáng dài ngày và nhiệt độ ấm thúc đẩy ra hoa.

Cỏ xuyến chi ra hoa

1.4. Giai đoạn tạo quả và phát tán hạt

Thời gian: Sau khi hoa thụ phấn, quả bế (hạt) hình thành trong 1-2 tuần.

Đặc điểm:

  • Quả bế nhỏ, có lông tơ trắng (pappus) giúp phát tán xa nhờ gió hoặc bám vào động vật, quần áo.
  • Một cây có thể sản sinh hàng trăm đến hàng nghìn hạt, giúp loài này lan rộng nhanh chóng.

Khả năng tái sinh: Hạt có thể nảy mầm ngay sau khi rơi hoặc tồn tại trong đất nhiều tháng, chờ điều kiện thuận lợi.

Quá trình cỏ xuyến chi tạo quả cà phát tán hạt

1.5. Giai đoạn tàn lụi

  • Cỏ xuyến chi là cây hàng năm, nên sau khi tạo hạt, cây mẹ thường tàn lụi, đặc biệt trong điều kiện khô hạn hoặc lạnh.
  • Tuy nhiên, ở vùng nhiệt đới ẩm, cây có thể tiếp tục mọc lại từ hạt hoặc sống dai hơn nếu điều kiện thuận lợi.

2. CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ CỎ XUYẾN CHI

2.1 Biện pháp thủ công

  • Nhổ tay: Nhổ toàn bộ cây, bao gồm cả rễ, trước khi cây ra hoa và tạo hạt để ngăn phát tán. Phù hợp với diện tích nhỏ hoặc khu vực có mật độ cỏ thấp. Nên nhổ khi đất ẩm (sau mưa) để dễ lấy cả rễ.
  • Cắt tỉa: Cắt bỏ phần thân trên mặt đất để hạn chế ra hoa, nhưng biện pháp này chỉ tạm thời vì cây có thể mọc lại từ rễ.

2.2 Biện pháp canh tác

  • Che phủ đất: Sử dụng lớp phủ hữu cơ (rơm, cỏ khô, mùn cưa) hoặc màng phủ nhựa để ngăn ánh sáng, hạn chế hạt cỏ xuyến chi nảy mầm. Lớp phủ dày khoảng 5-10 cm sẽ hiệu quả hơn.
  • Luân canh cây trồng: Trồng các loại cây che phủ tốt (như đậu, cỏ Stylo) để cạnh tranh ánh sáng, nước và dinh dưỡng với cỏ xuyến chi.
  • Làm đất kỹ: Cày xới đất trước khi trồng để phá hủy cây con và hạt cỏ trong đất. Phơi đất 1-2 tuần để làm hạt mất khả năng nảy mầm.
Bà con nên luân canh cây trông để hạn chế sự phát triển của cỏ xuyến chi

2.3. Biện pháp hóa học

  • Sử dụng thuốc diệt cỏ: Phun thuốc khi cỏ còn nhỏ (giai đoạn 2-4 lá) để đạt hiệu quả cao.
  • Lưu ý: Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, phun đúng liều lượng và tránh ảnh hưởng đến cây trồng, môi trường.
  • Thời điểm phun: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh ngày mưa hoặc gió mạnh.

2.4. Biện pháp sinh học

  • Sử dụng thiên địch: Một số côn trùng hoặc vi sinh vật (như nấm) có thể được nghiên cứu để kiểm soát cỏ xuyến chi, nhưng biện pháp này còn hạn chế và cần nghiên cứu thêm ở Việt Nam.
  • Cạnh tranh sinh học: Trồng các loài cây bản địa hoặc cây che phủ mạnh để lấn át cỏ xuyến chi.

Vì hạt cỏ xuyến chi dễ phát tán qua gió, cần ưu tiên xử lý trước giai đoạn ra hoa. Bà con nên ưu tiên các biện pháp thân thiện với môi trường (như nhổ tay, che phủ) để giảm phụ thuộc vào thuốc hóa học. Và để phòng trừ cỏ xuyến chi một cách hiệu quả, bà con nên áp dụng đồng thời nhiều giải pháp và triển khai một cách đồng bộ.