Bên cạnh việc phải đối mặt với ruồi vàng, ruồi giấm, rệp muội, rệp sáp thì bọ cánh cứng ăn lá cũng là một nỗi lo lớn của nhà vườn bơ. Chúng không chỉ gây hại cho lá mà cả rễ và lá non khiến cây suy yếu, sinh trưởng kém. Chính vì thế việc nắm bắt quá trình sinh trưởng của bọ cánh cứng hại bơ là điều hết sức cần thiết để áp dụng kịp thời, triệt để các biện pháp phòng trừ.
Bọ cánh cứng ăn lá bơ (thường thuộc họ Chrysomelidae hoặc các loài tương tự) trải qua quá trình biến thái hoàn toàn với 4 giai đoạn phát triển: trứng, ấu trùng, nhộng, và trưởng thành. Dưới đây là mô tả chi tiết về quá trình sinh trưởng của chúng.
1. QUÁ TRÌNH SINH TRƯỞNG CỦA BỌ CÁNH CỨNG ĂN LÁ BƠ
Giai đoạn trứng
- Đặc điểm: Bọ cánh cứng cái đẻ khoảng 90 trứng, thường ở dưới đất, gần gốc cây bơ, trong các kẽ nứt trên vỏ cây, hoặc trên mặt dưới của lá non. Trứng nhỏ, màu vàng hoặc hơi nâu, hình oval.
- Thời gian: Trứng nở sau khoảng 1-2 tuần, tùy thuộc vào điều kiện môi trường như nhiệt độ và độ ẩm.
- Điều kiện thuận lợi: Giai đoạn này phát triển tốt vào đầu mùa mưa (tháng 5-6), khi độ ẩm cao và lá non của cây bơ phát triển mạnh, cung cấp nguồn thức ăn dồi dào.
Giai đoạn ấu trùng
- Đặc điểm: Ấu trùng có hình dạng giống sâu, thân mềm, màu xanh hoặc nâu xám, thường sống dưới đất hoặc trên lá. Chúng ăn lá non, đọt non, và đôi khi rễ cây bơ, gây hại nghiêm trọng đến khả năng quang hợp của cây.
- Hành vi: Ban ngày, ấu trùng thường ẩn nấp dưới đất hoặc trong các kẽ lá để tránh ánh sáng và kẻ thù. Ban đêm, chúng hoạt động mạnh, ăn lá tạo thành các lỗ lởm chởm hoặc làm trụi lá cây non.
- Thời gian: Giai đoạn này kéo dài từ 2-4 tuần, tùy thuộc vào loài và điều kiện môi trường (nhiệt độ, nguồn thức ăn). Ấu trùng trải qua 3-4 lần lột xác để phát triển.
Giai đoạn nhộng
- Đặc điểm: Sau khi đạt kích thước tối đa, ấu trùng hóa nhộng trong đất hoặc trong các tổ lá được tạo ra từ tơ do chúng tiết ra. Nhộng thường được bao bọc bởi một lớp kén mỏng, không di chuyển và không ăn.
- Thời gian: Giai đoạn nhộng kéo dài khoảng 1-2 tuần. Trong thời gian này, côn trùng biến đổi hoàn toàn về cấu trúc cơ thể để trở thành bọ trưởng thành.
- Điều kiện: Nhộng phát triển tốt trong môi trường ẩm, đặc biệt vào mùa mưa, khi đất giữ đủ độ ẩm.
Giai đoạn trưởng thành
- Đặc điểm: Bọ cánh cứng trưởng thành có thân cứng, cánh ngoài (elytra) bao bọc cánh trong, màu sắc thường là vàng, nâu, hoặc xanh tùy loài. Chúng có hàm nhai phát triển mạnh, chuyên ăn lá non, đọt non, và đôi khi cả hoa của cây bơ, gây giảm năng suất và tạo điều kiện cho nấm, vi khuẩn xâm nhập.
- Thời gian sống: Bọ trưởng thành sống từ 30-60 ngày, trong đó con đực sống khoảng 13 ngày và con cái từ 14-44 ngày. Một số loài có thể sống lâu hơn nếu có đủ thức ăn và điều kiện môi trường thuận lợi.
- Sinh sản: Sau khi giao phối, bọ cái bắt đầu đẻ trứng, tiếp tục vòng đời. Một số loài có thể sinh sản nhiều thế hệ trong một năm, đặc biệt trong điều kiện khí hậu nhiệt đới như Việt Nam.
2. ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI VÀ GÂY HẠI CỦA BỌ CÁNH CỨNG ĂN LÁ BƠ
Thời điểm gây hại: Bọ cánh cứng ăn lá bơ hoạt động mạnh nhất từ tháng 4-5, đạt đỉnh điểm vào tháng 9-10, khi mật độ bọ cao nhất do lá non phát triển nhiều trong mùa mưa. Nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng tiêu cực đến số lượng bọ.
Tác hại: Bọ trưởng thành ăn lá, tạo lỗ lởm chởm hoặc làm trụi lá, làm giảm khả năng quang hợp và sinh trưởng của cây bơ. Ấu trùng ăn rễ hoặc lá non, gây suy yếu cây, đặc biệt là cây non 1-2 năm tuổi. Vết cắn của bọ tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn tấn công.
Môi trường sống: Bọ cánh cứng thường ẩn nấp dưới đất hoặc trong cỏ rậm vào ban ngày và hoạt động vào ban đêm, khiến việc phát hiện và phòng trừ khó khăn.
3. GIẢI PHÁP PHÒNG TRỪ BỌ CÁNH CỨNG ĂN LÁ BƠ
- Biện pháp canh tác: Dọn sạch cỏ, mảnh vụn hữu cơ, và phân hữu cơ chưa hoai mục quanh gốc cây để giảm nơi trú ẩn của bọ.
- Biện pháp sinh học: Sử dụng các chế phẩm sinh học để tiêu diệt trứng và ấu trùng
- Biện pháp hóa học: Các loại thuốc hóa học được phun vào chiều tối để đạt hiệu quả cao, tránh phun trực tiếp lên hoa để bảo vệ quá trình thụ phấn.
- Biện pháp thủ công: Bắt bọ bằng tay, dùng bẫy ánh sáng, hoặc phun nước gừng/ớt/tỏi để xua đuổi.
Bọ cánh cứng ăn lá bơ phát triển mạnh vào mùa mưa, đặc biệt tháng 9-10, khi lá non nhiều. Bởi vậy để phòng trừ một cách hiệu quả bà con nên kiểm tra thường xuyên mặt dưới lá và đất quanh gốc để phát hiện sớm. Đồng thời, hạn chế thuốc hóa học để bảo vệ môi trường và chất lượng quả bơ trong quá trình trị bệnh.
