THỜI ĐIỂM THÍCH HỢP BÓN PHÂN ĐA LƯỢNG CHO CÂY LÚA TRĨU BÔNG, CHẮC HẠT

Phân đa lượng (đạm, lân, kali) đóng vai trò thiết yếu trong việc cung cấp dinh dưỡng cho cây lúa, đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh, bông to, hạt chắc. Tuy nhiên để cây lúa đạt năng suất và chất lượng cao, đồng thời giảm thiểu sâu bệnh thì việc lựa chọn thời điểm bón phân đa lượng là hết sức quan trọng. Dưới đây là 4 thời điểm lý tưởng để bón phân cho cây lúa.

1. PHÂN ĐA LƯỢNG LÀ GÌ?

Phân đa lượng là loại phân bón cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng chính cần thiết cho sự phát triển của cây trồng. Những loại phân này được gọi là “đa lượng” vì cây cần chúng với số lượng lớn so với các nguyên tố vi lượng (như sắt, kẽm, đồng). 

Phân đa lượng thường được cung cấp qua các loại phân bón như urê (đạm), super lân (lân), hoặc kali clorua (kali), hoặc phân NPK tổng hợp chứa cả ba nguyên tố. 

• Đạm (N – Nitơ): Giúp cây lúa phát triển thân, lá, tăng trưởng xanh, thúc đẩy quá trình quang hợp và hình thành protein.
• Lân (P – Photpho): Hỗ trợ phát triển rễ, ra hoa, tạo hạt, tăng sức chống chịu của cây lúa trước điều kiện bất lợi.
• Kali (K – Kali): Tăng cường khả năng chống chịu hạn hán, sâu bệnh, cải thiện chất lượng hạt, giúp cây chắc khỏe.

2. THỜI ĐIỂM THÍCH HỢP ĐỂ BÓN PHÂN ĐA LƯỢNG CHO CÂY LÚA

Thời điểm bón phân đa lượng (đạm, lân, kali) cho cây lúa phụ thuộc vào giai đoạn sinh trưởng của cây để đảm bảo hiệu quả hấp thụ và phát triển tốt nhất. Bà con bón rải đều trên mặt ruộng hoặc vùi phân vào đất, kết hợp làm cỏ sục bùn để tăng hiệu quả hấp thụ. Bón khi đất đủ ẩm, tránh bón khi ngập sâu hoặc khô hạn.

Bón lót (trước khi gieo/cấy):

Thời điểm: Trước khi bà con làm đất hoặc ngay khi cấy, nên bón lót một lượng phân cho cây lúa. 

• Bón phân trước khi làm đất hoặc ngay sau khi san phẳng ruộng. 
• Hoặc bón trước hoặc trong lúc làm đất, thường 1-2 ngày trước khi cấy.

Loại phân: 

• Chủ yếu sử dụng super lân hoặc lân nung chảy, lân giúp cây phát triển rễ mạnh, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng.
• Đạm hỗ trợ cây con phát triển thân, lá. 
• Bón một phần nhỏ kali clorua để tăng sức chống chịu. 
• Phân chuồng hoai mục, phân hữu cơ vi sinh (5-10 tấn/ha) giúp cải thiện độ tơi xốp của đất và cung cấp dinh dưỡng bền vững.

Mục đích: Cung cấp chất dinh dưỡng nền cho cây mạ phát triển rễ và thân khỏe mạnh.

Lưu ý: Trộn đều phân với đất khi cày bừa hoặc san phẳng ruộng. Đảm bảo phân được trộn đều trong lớp đất mặt (5-10 cm) để tránh thất thoát và giúp rễ cây hấp thụ tốt. Bón lót trước khi bừa lần cuối để phân hòa đều vào đất.

Bón thúc lần 1 (giai đoạn đẻ nhánh, 7-15 ngày sau cấy)

Thời điểm: 

• Khi cây lúa bắt đầu đẻ nhánh (khoảng 7-15 ngày sau cấy hoặc sau sạ).
• Cây lúa bắt đầu đẻ nhánh, lá xanh, rễ đã bám chắc vào đất.
• Với giống lúa ngắn ngày, bón sớm hơn (7-10 ngày); giống dài ngày có thể bón muộn hơn (10-15 ngày).

Loại phân: 

• Chủ yếu sử dụng urê hoặc phân đạm để kích thích cây đẻ nhánh và phát triển lá.
• Bón một lượng nhỏ kali clorua để tăng cường sức chống chịu và hỗ trợ quá trình đẻ nhánh.
• Có thể sử dụng loại NPK có tỷ lệ đạm cao (ví dụ: NPK 20-10-5 hoặc 16-16-8) thay cho bón riêng lẻ.

Mục đích: Bón thúc lần 1 trong giai đoạn đẻ nhánh (7-15 ngày sau cấy lúa) là bước quan trọng để thúc đẩy cây lúa phát triển khỏe mạnh, tạo nhiều nhánh hữu hiệu, từ đó tăng tiềm năng năng suất.

Lưu ý:

• Rải phân khi đất đủ ẩm (sau mưa hoặc tưới nước) để phân tan đều và cây dễ hấp thụ.
• Sau khi bón, làm cỏ và sục bùn nhẹ để phân hòa vào đất, hạn chế thất thoát đạm.
• Đảm bảo mực nước ruộng khoảng 3-5 cm để phân phát huy hiệu quả.
• Tránh bón khi nắng gắt để giảm bay hơi đạm.

Bón thúc lần 2 (giai đoạn làm đòng, 25-35 ngày sau cấy)

Thời điểm:

• 25-35 ngày sau cấy (hoặc 30-40 ngày sau sạ, tùy giống lúa và điều kiện canh tác).
• Cây lúa ở giai đoạn phân hóa đòng (đòng bắt đầu hình thành bên trong thân, có thể kiểm tra bằng cách cắt ngang thân cây để thấy mầm đòng).

Loại phân: Phân đạm và kali (tỷ lệ cân đối).

• Phân đạm (N): Sử dụng urê hoặc phân đạm để hỗ trợ sự phát triển của đòng và lá đòng, giúp tăng số hạt trên bông.
• Phân kali (K): Bón kali clorua để tăng cường sức chống chịu, giúp cây khỏe, hạn chế đổ ngã và cải thiện chất lượng đòng.
• Phân NPK tổng hợp: Có thể sử dụng phân NPK có tỷ lệ đạm và kali cân đối (ví dụ: NPK 15-5-20 hoặc 16-16-8) để thay thế bón riêng lẻ.
• Lưu ý: Không bón thêm phân lân ở giai đoạn này vì lượng lân từ bón lót thường đủ.

Mục đích: Bón thúc lần 2 trong giai đoạn làm đòng (25-35 ngày sau cấy lúa) là thời điểm quan trọng để cung cấp dinh dưỡng hỗ trợ cây lúa phân hóa đòng, tăng số hạt trên bông và đảm bảo năng suất.

Lưu ý:

• Đúng thời điểm: Bón quá sớm hoặc quá muộn có thể làm giảm hiệu quả, ảnh hưởng đến số hạt trên bông hoặc chất lượng đòng.
• Quan sát tình trạng cây: Nếu cây lúa phát triển tốt, lá xanh đậm, có thể giảm lượng đạm để tránh đổ ngã hoặc kéo dài thời gian sinh trưởng.
• Kiểm soát sâu bệnh: Giai đoạn làm đòng dễ bị sâu đục thân, bệnh đạo ôn cổ bông, cần kiểm tra ruộng thường xuyên.
• Chất lượng phân bón: Sử dụng phân bón uy tín, tránh phân giả hoặc kém chất lượng.

Bón thúc lần 3 (giai đoạn trỗ bông, 45-55 ngày sau cấy)

Thời điểm: 

• 45-55 ngày sau cấy (hoặc 50-60 ngày sau sạ, tùy giống lúa và điều kiện canh tác).
• Cây lúa ở giai đoạn trỗ bông (bông lúa bắt đầu nhú ra khỏi bẹ lá đòng) hoặc ngay trước khi trỗ (giai đoạn đòng già).

Loại phân: Phân kali và một lượng nhỏ phân đạm.

• Phân kali (K): Chủ yếu sử dụng kali clorua để tăng chất lượng hạt, giúp hạt chắc, mẩy, giảm tỷ lệ lép hạt và tăng sức chống chịu của cây.
• Phân đạm (N): Bón một lượng nhỏ urê hoặc phân đạm để hỗ trợ quá trình nuôi hạt, nhưng không bón quá nhiều để tránh cây phát triển lá, kéo dài thời gian chín.
• Phân NPK tổng hợp: Có thể sử dụng loại NPK có tỷ lệ kali cao (ví dụ: NPK 10-5-20 hoặc 15-5-20) để thay thế bón riêng lẻ.
• Lưu ý: Không bón phân lân ở giai đoạn này vì cây lúa đã hấp thụ đủ lân từ bón lót.

Mục đích: Bón thúc lần 3 trong giai đoạn trỗ bông (45-55 ngày sau cấy lúa) là bước cuối cùng để cung cấp dinh dưỡng, giúp cây lúa phát triển hạt chắc, mẩy, tăng chất lượng và năng suất.

Lưu ý: Tránh bón quá nhiều đạm ở giai đoạn này vì có thể làm cây đổ ngã hoặc kéo dài thời gian sinh trưởng.

• Nếu cây lúa xanh tốt, bông to, có thể giảm lượng đạm để tránh hiện tượng “lúa lốp” hoặc hạt lép.
• Đất nghèo dinh dưỡng hoặc cây lúa có dấu hiệu yếu (bông nhỏ, lá vàng sớm) cần bón lượng cao hơn trong khoảng khuyến cáo.
• Đúng thời điểm: Bón đúng lúc cây trổ bông để hỗ trợ quá trình nuôi hạt. Bón muộn có thể làm giảm chất lượng hạt.
• Kiểm soát lượng đạm: Bón quá nhiều đạm ở giai đoạn này có thể khiến cây kéo dài thời gian chín, dễ đổ ngã hoặc hạt lép.
• Kiểm soát sâu bệnh: Giai đoạn trỗ dễ bị bệnh đạo ôn cổ bông, rầy nâu, hoặc sâu đục bông. Cần kiểm tra ruộng thường xuyên.

Bón phân đa lượng cho cây lúa là cần thiết nhưng thời điểm bón phân lại quan trọng và mang tính quyết định tới năng suất và chất lượng hạt lúa hơn. Chính vì thế, bà con cần nắm bắt và theo dõi sát sao quá trình sinh trưởng, phát triển của cây lúa để đáp ứng nguồn dinh dưỡng kịp thời. Bón đúng thời điểm, bón vừa đủ lượng sẽ giúp cây lúa cho năng suất cao đồng thời hạn chế, giảm thiểu tối đa những thiệt hại do sâu bệnh gây ra.