Sâu bệnh

NHẬN BIẾT VÀ KIỂM SOÁT SÂU ĐỤC QUẢ BƯỞI

Tháng 8 22, 2025
,
NHẬN BIẾT VÀ KIỂM SOÁT SÂU ĐỤC QUẢ BƯỞI

Sâu đục quả bưởi là một loại côn trùng gây hại nghiêm trọng, làm giảm chất lượng và năng suất quả bưởi. Chúng tấn công quả non làm quả bị rụng sớm, gây hại trên quả lớn hơn khiến quả thối bên trong, múi bưởi hỏng, mất giá trị thương mại. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết về cách nhận biết và kiểm soát sâu đục quả bưởi một cách hiệu quả.

1. NHẬN BIẾT SÂU ĐỤC QUẢ BƯỞI

Sâu đục quả bưởi phát triển mạnh vào mùa mưa (tháng 5–10), khi nhiệt độ 25–30°C và độ ẩm cao. Chúng chủ yếu tấn công quả non (1–3 tháng sau đậu quả, kích thước bằng quả chanh). Chúng có thể lây lan qua nhộng tồn lưu trong đất hoặc tàn dư thực vật.

Đặc điểm của sâu

Thành trùng (bướm):

  • Kích thước nhỏ, sải cánh 2–3 cm, màu xám hoặc nâu nhạt, hoạt động về đêm.
  • Đẻ trứng trên vỏ quả non, thường gần cuống hoặc khe nứt.
  • Bướm trưởng thành di chuyển giữa các cây, đẻ trứng trên quả.

Trứng:

  • Nhỏ, màu trắng đục, hình bầu dục, đẻ đơn lẻ hoặc thành cụm 2–5 trứng.
  • Nở sau 3–5 ngày trong điều kiện ấm (25–30°C).

Ấu trùng (sâu non):

  • Màu trắng hoặc hồng nhạt, dài 1–2 cm khi trưởng thành.
  • Là giai đoạn gây hại chính, đục vào vỏ và thịt quả, tạo đường hầm.

Nhộng:

  • Màu nâu, nằm trong đất, tàn dư thực vật, hoặc trong quả bị hại.
  • Hóa nhộng trong 7–14 ngày.
Sâu đục quả bưởi

Triệu chứng trên cây và quả bưởi khi bị sâu tấn công

Trên quả:

  • Lỗ đục nhỏ (1–2 mm) trên vỏ quả, thường gần cuống hoặc vùng vỏ mỏng.
  • Nhựa chảy ra từ lỗ đục, đôi khi kèm phân sâu (hạt nhỏ màu nâu đen).
  • Vùng vỏ quanh lỗ đục có thể rám, đổi màu, hoặc thối nhũn.
  • Quả non bị tấn công thường rụng sớm; quả lớn hơn có thể thối bên trong, múi bưởi hỏng, mất giá trị thương mại.

Trên cây:

  • Lá vàng nhẹ nếu nhiều quả bị hại, do cây suy yếu.
  • Quả chín sớm bất thường hoặc méo mó.
Quả bưởi bị sâu đục quả

Cách kiểm tra sâu bệnh

  • Kiểm tra quả vào sáng sớm hoặc chiều mát, tìm các dấu hiệu như lỗ đục, nhựa chảy, hoặc phân sâu.
  • Lắc nhẹ quả: Quả bị sâu đục thường rụng dễ dàng.
  • Cắt quả nghi nhiễm để kiểm tra đường hầm hoặc ấu trùng bên trong.
  • Quan sát bướm trưởng thành vào ban đêm hoặc kiểm tra đất dưới gốc để tìm nhộng.

2. BIỆN PHÁP KIỂM SOÁT SÂU ĐỤC QUẢ BƯỞI

Để kiểm soát sâu đục quả bưởi hiệu quả, cần kết hợp các biện pháp canh tác, sinh học, và hóa học, ưu tiên các phương pháp an toàn và bền vững.

Biện pháp canh tác

  • Thu gom và tiêu hủy: Thu nhặt quả rụng hoặc quả có dấu hiệu bị đục (lỗ nhỏ, nhựa chảy). Tiêu hủy bằng cách đốt hoặc chôn sâu (ít nhất 30 cm) để loại bỏ ấu trùng và nhộng. Dọn sạch lá khô, cành gãy, và tàn dư thực vật quanh gốc để giảm nơi trú ẩn của nhộng.
  • Bao quả: Sử dụng túi bao quả (túi nilon đục lỗ, túi vải chuyên dụng) ngay sau khi quả đậu (khi quả to bằng quả chanh, khoảng 2–3 cm).
  • Tỉa cành, tạo tán: Cắt tỉa cành thấp, lá rậm để cây thông thoáng, giảm độ ẩm và hạn chế bướm đẻ trứng. Đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng để tăng sức đề kháng.
  • Cày xới đất: Cày đất quanh gốc trước vụ mới (sâu 20–30 cm) để phơi nhộng ra ánh sáng hoặc tiêu diệt chúng. Bón vôi bột (500–1000 kg/ha) để khử trùng đất và giảm nhộng.
Tiêu hủy quả bị bệnh để tránh lây lan

Biện pháp sinh học

  • Thiên địch: Sử dụng ong ký sinh (Trichogramma spp.) để tiêu diệt trứng sâu. Thả ong vào giai đoạn bướm đẻ trứng (tháng 3–6). Khuyến khích thiên địch tự nhiên như bọ cánh cứng, nhện săn mồi bằng cách hạn chế thuốc hóa học.
  • Chế phẩm sinh học: Sử dụng dầu neem (neem oil) hoặc chiết xuất thực vật (như tỏi, ớt) để xua đuổi bướm và ức chế ấu trùng. Pha 10–15 ml dầu neem/lít nước, phun vào chiều mát.
  • Bẫy sinh học: Đặt bẫy pheromone để thu hút và tiêu diệt bướm đực, giảm khả năng sinh sản. Khoảng cách: 5–10 bẫy/ha, treo ở độ cao 1–1.5 m. Sử dụng bẫy dính vàng hoặc bẫy ánh sáng để bắt bướm trưởng thành vào ban đêm.

Biện pháp hóa học

  • Thuốc trừ sâu: Sử dụng hoạt chất như: Abamectin, Cypermethrin, Emamectin benzoate, Chlorantraniliprole.
  • Phun vào chiều mát, tập trung vào cuống quả, vỏ quả, và mặt dưới lá (nơi bướm đẻ trứng).
  • Phun 2–3 lần, cách nhau 7–10 ngày, trong giai đoạn quả non (1–3 tháng sau đậu quả).

Biện pháp phòng ngừa

  • Bón phân cân đối: Bón NPK (tỷ lệ kali cao, như 15-15-20) và vi lượng (Zn, Ca, B) để cây khỏe mạnh, quả phát triển tốt, ít thu hút sâu. Bón phân hữu cơ hoai mục (10–20 kg/cây/vụ) để cải thiện đất và tăng sức đề kháng.
  • Quản lý nước: Tưới đều, đủ ẩm (2–3 ngày/lần tùy thời tiết), tránh úng hoặc khô hạn. Lên luống cao, đào mương thoát nước trong mùa mưa.
  • Kiểm tra định kỳ: Theo dõi vườn 1–2 lần/tuần, đặc biệt từ tháng 3–6 (giai đoạn quả non), để phát hiện sớm lỗ đục, nhựa chảy, hoặc phân sâu.
  • Xen canh hoặc trồng cây xua đuổi: Trồng xen cây như bạc hà, sả, hoặc tỏi quanh vườn để xua đuổi bướm trưởng thành.

3. QUY TRÌNH KIỂM SOÁT CỤ THỂ

Nhận diện và đánh giá

  • Kiểm tra quả để tìm lỗ đục, nhựa chảy, hoặc phân sâu.
  • Ước tính tỷ lệ quả bị hại (nếu >10%, cần xử lý mạnh).

Xử lý ngay

  • Thu gom và tiêu hủy quả bị đục (đốt hoặc chôn sâu).
  • Phun thuốc sinh học (Bt, dầu neem) hoặc hóa học (Abamectin, Cypermethrin) nếu mật độ sâu cao.
  • Bao quả còn lại để bảo vệ.

Phòng ngừa lâu dài

  • Đặt bẫy pheromone hoặc bẫy dính để kiểm soát bướm.
  • Phun phòng định kỳ bằng chế phẩm sinh học (7–10 ngày/lần) trong giai đoạn quả non.
  • Bón phân, tưới nước để cây khỏe mạnh.

Theo dõi

  • Kiểm tra vườn thường xuyên, đặc biệt vào mùa mưa hoặc khi quả bắt đầu đậu.
Bà con nên thăm vườn thường xuyên để sớm phát hiện sâu bệnh

Để kiểm soát hiệu quả sâu đục quả bưởi bà con nên áp dụng đồng thời các giải pháp phòng trừ. Bên cảnh đó ưu tiên sử dụng Bt, dầu neem, hoặc bẫy pheromone để giảm phụ thuộc vào hóa chất, đảm bảo an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Nếu sâu phát triển mạnh hoặc không kiểm soát được, liên hệ trạm bảo vệ thực vật để phân tích mẫu và nhận hướng dẫn cụ thể.