Sâu bệnh

ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC HẠI CỦA SÂU XANH ĐỤC TRÁI TRÊN CÂY ĐẬU XANH

Tháng 8 25, 2025
, ,
ĐẶC ĐIỂM VÀ TÁC HẠI CỦA SÂU XANH ĐỤC TRÁI TRÊN CÂY ĐẬU XANH

Sâu xanh đục trái (tên khoa học: Helicoverpa armigera hoặc Maruca testulalis) là một trong những loại sâu hại nghiêm trọng trên cây đậu xanh, gây thiệt hại lớn đến năng suất và chất lượng quả. Chúng tấn công hoa, quả non, và hạt, làm giảm sản lượng đáng kể nếu không được kiểm soát kịp thời. Bài viết dưới đây là thông tin chi tiết và cách phòng trừ hiệu quả.

1. ĐẶC ĐIỂM SÂU XANH ĐỤC TRÁI TRÊN CÂY ĐẬU XANH

Sâu xanh đục trái có thể sống khoảng 24-28 ngày trong mùa ấm (tháng 3-10) và 37-74 ngày trong mùa lạnh (tháng 11-2). Chúng có đến 4-6 thế hệ/năm, tùy theo vùng khí hậu.

Trứng sâu xanh đục trái 

  • Hình dạng: Hình bán cầu, nhỏ (khoảng 0,5-0,7 mm), bề mặt nhẵn.
  • Màu sắc: Màu trắng ngà, chuyển sang vàng nhạt hoặc nâu trước khi nở.
  • Vị trí: Được đẻ rải rác hoặc thành cụm (2-10 trứng) trên lá non, nụ hoa, quả non, hoặc thân cây.
  • Số lượng: Một con bướm cái có thể đẻ 800-2800 trứng (Helicoverpa) hoặc 200-400 trứng (Maruca).
  • Thời gian nở: 2-4 ngày, tùy điều kiện thời tiết.

Sâu non

  • Hình dạng: Thân thuôn dài, kích thước 20-40 mm khi đẫy sức.
  • Màu sắc: Maruca testulalis: Thường màu xanh lá, hồng nhạt, hoặc trắng đục, có các đốm nhỏ màu đen trên thân. Helicoverpa armigera: Màu xanh lá, nâu, hoặc hồng, có sọc đen mờ dọc thân, đầu nâu bóng.

Hành vi:

  • Sâu non tuổi 1-2 ăn lá non, nụ hoa. Từ tuổi 3, chúng đục vào quả non, ăn hạt bên trong.
  • Kết hoa và quả thành chùm bằng tơ, thải phân gây thối quả.
  • Thời gian phát triển: 10-20 ngày, tùy nhiệt độ (nhanh hơn trong mùa ấm).
Sâu non đục trái đậu xanh

Nhộng

  • Hình dạng: Dài 15-20 mm, màu nâu đỏ hoặc nâu sẫm, nằm trong kén tơ.
  • Vị trí: Trong đất, xác bã thực vật, hoặc lá khô cuộn lại.
  • Thời gian: Giai đoạn nhộng kéo dài 7-15 ngày, tùy nhiệt độ.

Bướm trưởng thành

  • Hình dạng: Maruca testulalis: Thân dài 10-15 mm, sải cánh 20-25 mm, cánh trước màu nâu đậm có các mảng trắng, cánh sau trắng trong suốt với viền đen. Helicoverpa armigera: Thân dài 18-20 mm, sải cánh 30-35 mm, cánh trước màu nâu nhạt hoặc xám, có các vân xanh thẳm hoặc đen, cánh sau trắng với viền đen.
  • Hành vi: Hoạt động ban đêm, đẻ trứng vào ban đêm hoặc sáng sớm.
  • Thời gian sống: 5-15 ngày, phụ thuộc vào điều kiện môi trường.
Bướm sâu trưởng thành

2. TÁC HẠI CỦA SÂU XANH ĐỤC TRÁI ĐỐI VỚI CÁC DIỆN TÍCH ĐẬU XANH

Sâu phát triển mạnh trong mùa khô hoặc ít mưa, đặc biệt từ tháng 4-10, ở những ruộng gieo muộn hoặc đất nhiều xác bã thực vật.

  • Sâu non ăn lá non, nụ hoa, và đục vào quả non, ăn hạt bên trong, gây rỗng hạt hoặc thối quả.
  • Quả bị đục thường rụng sớm, cong queo, hoặc nhiễm nấm mốc, làm giảm 60-90% sản lượng nếu mật độ sâu cao.
  • Sâu kết hoa hoặc quả thành chùm, thải phân làm quả dơ, dễ rụng.
Sâu xanh đục trái gây hại nghiêm trọng cho các diện tích đậu xanh

3. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ SÂU XANH ĐỤC TRÁI

Biện pháp canh tác

  • Gieo trồng đúng thời vụ: Trồng sớm và đồng loạt để tránh giai đoạn sâu phát triển mạnh (ưu tiên vụ Đông xuân hoặc Xuân hè).
  • Vệ sinh đồng ruộng: Dọn sạch cỏ dại, tàn dư thực vật sau thu hoạch để tiêu diệt nhộng sâu trong đất.
  • Tránh xen canh: Không trồng đậu xanh cùng các cây ký chủ khác như ngô, cà chua, đậu tương, hoặc vừng.
  • Kiểm tra định kỳ: Quan sát ruộng từ khi cây non đến 1 tháng tuổi, ngắt bỏ ổ trứng hoặc quả bị sâu hại nặng để hạn chế lây lan.
Bà con nên kiểm tra định kỳ để phát hiện sâu bệnh sớm

Biện pháp sinh học

  • Bảo vệ thiên địch: Khuyến khích các loài như bọ xít, bọ rùa, ong ký sinh (Trichogramma sp.), hoặc vi sinh vật gây bệnh (nấm Metarhizium, virus NPV).
  • Sử dụng chế phẩm sinh học: Phun thuốc vi sinh chứa Bacillus thuringiensis để làm tê liệt hệ tiêu hóa sâu, khiến chúng chết sau 2-3 ngày. Phun 2-3 lần, cách nhau 5-7 ngày, tập trung vào thân, lá, và gốc cây.
  • Nấm sinh học: Sử dụng nấm Metarhizium spp. hoặc Beauveria spp. (nấm xanh, nấm trắng) để tiêu diệt sâu và các côn trùng khác như rầy mềm, bọ trĩ.

Biện pháp hóa học

  • Phun thuốc khi sâu còn non: Sâu non tuổi 1-2 dễ bị tiêu diệt hơn khi đã đục sâu vào quả.
  • Thời điểm phun: Phun vào buổi chiều mát, trước khi ra hoa (22-25 ngày sau mọc), trong giai đoạn ra hoa (30-32 ngày), và sau ra hoa rộ (40-42 ngày).
  • Lưu ý: Thay đổi thuốc thường xuyên để tránh sâu kháng thuốc. Ngưng phun trước thu hoạch 10-14 ngày để đảm bảo an toàn thực phẩm.

Biện pháp thủ công

  • Ngắt bỏ ổ trứng, quả bị sâu đục, và tiêu hủy bằng cách chôn hoặc cho vào bao nylon buộc kín.
  • Bắt sâu bằng tay khi mật độ thấp.
Ngắt bỏ những quả bị sâu tấn công để tránh lây lan

Để kiểm soát và phòng trừ hiệu quả sâu xanh đục trái bà con nên ưu tiên chọn giống đậu xanh có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, như đậu mỡ (hạt to, vỏ láng, màu xanh đậm) hoặc đậu sẻ (hạt dẹt, vỏ nhám). Đồng thời, bón phân cân đối, tưới nước hợp lý, làm đất tơi xốp (cày sâu 15-30 cm) để tăng sức đề kháng cho cây. Khi sử dụng thuốc hóa học tràn lan có thể gây kháng thuốc, ảnh hưởng sức khỏe và chất lượng nông sản. Ưu tiên biện pháp sinh học để an toàn và bền vững. Chúc bà con mùa màng bội thu.