CÁCH TRỒNG DƯA LƯỚI TRÁI VỤ NĂNG SUẤT VÀ CHẤT LƯỢNG CAO

Có nguồn gốc từ vùng nhiệt đới châu Phi và châu Á, dưa lưới là loại cây thuộc họ Bầu bí (Cucurbitaceae) khi chín phát ra hương thơm nhẹ, kết cấu mọng nước và vị ngọt thanh mát. Đặc biệt dưa lưới có hiệu quả kinh tế rất cao nhờ năng suất lớn, thời gian sinh trưởng ngắn (khoảng 70-85 ngày/vụ) và giá bán ổn định do nhu cầu thị trường lớn. Chính vì thế, trồng dưa lưới trái vụ cực kỳ tiềm năng nhưng cũng nhiều thách thức.

Dưa lưới là cây ưa nhiệt, chịu lạnh kém, phát triển tốt trong điều kiện đầy đủ ánh sáng. Cây có khả năng hút nước mạnh mẽ, chịu hạn tốt nhưng lại yếu về khả năng chịu ngập úng. Thích hợp với đất thịt nhẹ, đất cát pha, đất phù sa và đất tơi xốp, thoát nước tốt. Trồng dưa lưới trái vụ (ngoài mùa vụ chính từ tháng 2 đến tháng 9) đòi hỏi kỹ thuật và điều kiện kiểm soát tốt hơn để khắc phục các yếu tố bất lợi như thời tiết lạnh hoặc mưa nhiều, đặc biệt ở miền Bắc Việt Nam (tháng 10 đến tháng 1). Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn cách trồng dưa lưới trái vụ cho năng suất cao và chất lượng tốt.

1. LỰA CHỌN THỜI ĐIỂM VÀ GIỐNG DƯA LƯỚI PHÙ HỢP

Lựa chọn thời điểm trồng trái vụ

• Tránh các tháng lạnh nhất (tháng 10 đến tháng 1 ở miền Bắc) vì nhiệt độ dưới 15°C làm dưa lưới phát triển chậm, dễ bị bệnh và năng suất thấp. Nếu vẫn muốn trồng, chọn thời điểm cuối đông (tháng 1) hoặc đầu thu (tháng 10) khi thời tiết chưa quá lạnh.
• Ở miền Nam, có thể trồng quanh năm, nhưng cần chú ý tránh mùa mưa bão (tháng 10-11) để hạn chế ngập úng.
• Sử dụng nhà lưới hoặc nhà màng để kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm và sâu bệnh, giúp tăng khả năng thành công khi trồng trái vụ.

Chọn giống

• Ưu tiên giống F1 thuần chủng (như dưa lưới Taki Nhật, FS 165, FS 166) vì có tỷ lệ nảy mầm cao, kháng bệnh tốt và phù hợp với điều kiện khí hậu trái vụ.
• Giống ngắn ngày (như dưa lê, thu hoạch khoảng 65 ngày) phù hợp hơn cho miền Bắc trong thời tiết lạnh.

2. CHUẨN BỊ ĐẤT VÀ GIÁ THỂ

Đất trồng

• Chọn đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt (đất phù sa, đất thịt nhẹ, đất cát pha). Độ pH lý tưởng: 6-6.5.
• Xử lý đất bằng cách phơi nắng hoặc dùng vôi bột để diệt khuẩn, nấm bệnh trước khi trồng.
• Trộn đất với phân hữu cơ (phân chuồng hoai mục, phân trùn quế), tro trấu, xơ dừa (tỷ lệ 40% đất + 40% xỉ than + 20% trấu) để tăng độ tơi xốp và dinh dưỡng.

Giá thể (nếu trồng thủy canh)

• Sử dụng xơ dừa sạch, sỏi nung, hoặc giá thể chuyên dụng cho dưa lưới.
• Phủ màng nilon hoặc bạt chống cỏ để hạn chế sâu bệnh và cỏ dại.
• Chậu/thùng xốp (nếu trồng tại nhà):
• Chọn thùng xốp dung tích 40L (trồng 1-2 cây), đục lỗ thoát nước cách đáy 2-3 cm để tránh ngập úng.

3. ƯƠM HẠT VÀ TRỒNG CÂY

Ngâm và ủ hạt

• Ngâm hạt trong nước ấm (tỷ lệ 2 sôi + 3 lạnh, khoảng 40-50°C) trong 4-6 giờ.
• Sau đó, ủ hạt trong khăn ẩm 24-36 giờ cho đến khi hạt nứt nanh (nảy mầm nhẹ).

Ươm hạt

• Gieo hạt vào khay ươm hoặc bầu ươm chứa giá thể (xơ dừa + trấu + phân hữu cơ). Phủ lớp đất mỏng (1-2 cm) và tưới ẩm.
• Đặt khay ươm ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Sau 2-3 ngày, hạt nảy mầm; sau 7-10 ngày, cây có 2-3 lá thật thì chuyển sang chậu/luống lớn.

Trồng cây

• Đào hố nhỏ, nhẹ nhàng đặt cây dưa lưới con vào, lấp đất và nén nhẹ quanh gốc. Trồng vào buổi chiều mát để cây dễ thích nghi.
• Khoảng cách trồng: Gốc cách gốc 40-50 cm, hàng cách hàng 120-140 cm (mật độ 2.900 cây/1.000 m² nếu trồng ngoài trời).

4. CHĂM SÓC CÂY DƯA LƯỚI TRÁI VỤ

Tưới nước

• Tưới đều đặn 2 lần/ngày (sáng sớm và chiều mát) bằng nước sạch (pH 6-7, không mặn/phèn).
• Trong thời tiết lạnh hoặc mưa nhiều, giảm lượng nước để tránh úng. Dùng hệ thống tưới nhỏ giọt nếu trồng trong nhà màng.
• Trước khi thu hoạch 7-10 ngày, giảm tưới nước để tăng độ ngọt của quả.

Bón phân

Bón lót: Trộn phân hữu cơ (3-4 tấn/1.000 m²), NPK 16-16-8, phân lân và kali trước khi trồng.

Bón thúc:

• Khi cây có 3 lá thật: Bón 2 kg đạm + 2 kg kali/1.000 m².
• Khi cây có 6 lá thật: Bón 2 kg đạm + 2 kg kali/1.000 m².
• Khi cây ra hoa cái: Bón 4 kg đạm + 4 kg kali/1.000 m².
• Khi quả bắt đầu tạo lưới: Bón 4 kg đạm + 4 kg kali/1.000 m², bổ sung K2SO4, Ca(NO3)2 để quả ngọt và chắc.

Với dưa lưới trái vụ, cần bổ sung thêm phân vi lượng (kẽm, magie) để tăng sức đề kháng cho cây trong điều kiện thời tiết bất lợi.

Làm giàn

• Khi cây có 5-6 lá thật (cao 30-35 cm), làm giàn bằng tre, gỗ hoặc dây thép. Buộc cây bằng dây nilon mềm mỗi 2-3 ngày để hỗ trợ thân leo.
• Nếu trồng ngoài trời, dùng túi đeo hoặc lưới treo quả để tránh gãy thân và thối quả.

Tỉa nhánh và bấm ngọn

• Khi cây có 4-5 lá thật, bấm ngọn để cây ra 2 nhánh cấp 1 khỏe mạnh. Tỉa bỏ nhánh cấp 2 từ lá 11 trở xuống, giữ nhánh từ lá 12-17 để ra quả.
• Mỗi cây chỉ giữ 1-2 quả khỏe mạnh, tỉa bỏ quả nhỏ, dị dạng để tập trung dinh dưỡng.

Thụ phấn

• Trái vụ, côn trùng thụ phấn có thể ít do thời tiết lạnh. Thực hiện thụ phấn tay vào 8-9 giờ sáng: Lấy hoa đực (cuống dài, có bao phấn) chấm nhẹ vào nhụy hoa cái để hạt phấn bám đều.

Phòng trừ sâu bệnh

• Sâu bệnh phổ biến: Bọ trĩ, nhện đỏ, sâu xanh, bệnh giả sương mai, héo xanh.
• Biện pháp:
• Sử dụng lưới chống côn trùng (UV 32 Mesh) trong nhà màng để giảm sâu hại.
• Phun vi sinh Trichoderma khi cây có 6-7 lá để ngừa bệnh héo xanh.
• Dùng chế phẩm sinh học (dịch tỏi,…) để trị sâu xanh, rầy.
• Nếu có nhện đỏ hoặc muội đèn, dùng bàn chải mềm vệ sinh lá hoặc thả thiên địch như bọ rùa.

5. THU HOẠCH

Thời gian thu hoạch

• Dưa lưới trái vụ thường thu hoạch sau 75-90 ngày từ khi gieo, tùy giống.
• Dấu hiệu chín: Vỏ quả chuyển vàng nhạt hoặc xanh đậm, gân lưới rõ, cuống có vết nứt, mùi thơm nhẹ.

Cách thu hoạch

• Cắt quả vào sáng sớm hoặc chiều mát bằng kéo sắc, tránh làm rụng lá hoặc gãy giàn nếu cây còn quả khác.
• Bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, hoặc ngăn mát tủ lạnh để giữ độ ngọt (2-3 ngày sau thu hoạch, dưa sẽ ngọt hơn).

6. LƯU Ý KHI TRỒNG DƯA LƯỚI TRÁI VỤ

Nhiệt độ: Duy trì nhiệt độ 20-35°C (lý tưởng 25-30°C) bằng cách dùng nhà màng, đèn sưởi hoặc quạt thông gió nếu trồng trong mùa lạnh.

Độ ẩm: Giữ độ ẩm đất 70-75%, tránh tưới quá nhiều vào mùa mưa để ngăn nấm bệnh.

Ánh sáng: Đảm bảo cây nhận đủ ánh sáng (6-8 giờ/ngày). Nếu trồng trong nhà, bổ sung đèn LED nông nghiệp.

Kiểm soát sâu bệnh: Trái vụ dễ gặp sâu bệnh hơn do thời tiết bất lợi. Kiểm tra cây thường xuyên và dùng chế phẩm sinh học để giảm tác động hóa học.

Chi phí đầu tư: Trồng trái vụ trong nhà màng có thể tốn chi phí ban đầu (500-650 triệu đồng cho 1.000 m²), nhưng giúp tăng năng suất và chất lượng.

Để tăng hiệu quả trồng dưa lưới trái vụ nên sử dụng thêm hệ thống tưới nhỏ giọt để kiểm soát lượng nước và dinh dưỡng chính xác. Nếu trồng tại nhà, tận dụng sân thượng hoặc ban công thoáng đãng, che chắn mưa bằng lưới hoặc bạt. Đồng thời, lựa chọn giống dưa lưới Taki Nhật hoặc các giống kháng bệnh tốt để tăng tỷ lệ thành công. Kết hợp bón phân NPK và phân hữu cơ định kỳ để cây dưa lưới đủ sức chống chịu thời tiết bất lợi.