CÁCH NHẬN BIẾT NHỆN ĐỎ HẠI BƯỞI VÀ GIẢI PHÁP PHÒNG TRỪ HIỆU QUẢ

Nhện đỏ là một loại côn trùng gây hại phổ biến trên cây bưởi, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng và khô. Bằng cách chích hút dịch nhựa từ lá, quả, và cành non nhện đỏ khiến cây bưởi trở nên còi cọc sinh trưởng kém, không ra chồi, cho trái ít, năng suất thấp. Để phòng trừ nhện đỏ một cách hiệu quả, việc nhận biết sớm những đặc điểm gây hại ở cây bưởi là hết sức cần thiết.

1. ĐẶC ĐIỂM CỦA NHỆN ĐỎ HẠI BƯỞI

Nhện đỏ hại bưởi có tên khoa học là Panonychus citri (thuộc họ Tetranychidae, bộ Acarina) hoặc Tetranychus urticae (tùy khu vực và nghiên cứu). Chúng có kích thước rất nhỏ, khoảng 0.3–0.4 mm, khó nhìn bằng mắt thường, cần kính lúp để quan sát rõ.

Vòng đời:

• Ngắn, khoảng 10–40 ngày, tùy điều kiện thời tiết. Trong mùa nắng nóng, vòng đời có thể rút ngắn còn 7–14 ngày.
• Một con cái đẻ 20–70 trứng, nở sau 3–5 ngày, dẫn đến bùng phát mật độ nhanh chóng.

Hình dạng:

• Thành trùng có thân hình bầu dục, màu đỏ sẫm, vàng nhạt, hoặc xanh, với lông cứng trên cơ thể.
• Trứng hình cầu hoặc củ hành, bóng, mọng, thường đẻ sát gân lá (chủ yếu mặt dưới) hoặc trên tơ nhện.
• Ấu trùng có 3 đôi chân, màu trắng vàng khi mới nở, dần chuyển đỏ nâu khi trưởng thành.

2. DẤU HIỆU NHẬN BIẾT NHỆN ĐỎ TRÊN CÂY BƯỞI

Nhện đỏ phát triển mạnh trong thời tiết nóng và khô (nhiệt độ cao, độ ẩm thấp). Vì thế khi có một số dấu hiệu điển hình dưới đây chứng tỏ cây bưởi đang bị nhện đỏ tấn công.

• Mạng nhện mỏng: Xuất hiện trên lá, cành, hoặc giữa các lá, đặc biệt ở mặt dưới lá.
• Đốm trên lá: Lá có các chấm nhỏ màu trắng, vàng, hoặc nâu, sau lan rộng thành vùng vàng loang lổ.
• Lá biến dạng: Lá quăn, phồng rộp, khô cứng, hoặc rụng sớm.
• Quả bất thường: Vỏ quả sạm, sần sùi, có đốm nâu hoặc “da cám”.
• Kiểm tra nhện: Lật mặt dưới lá, dùng kính lúp để quan sát nhện hoặc trứng. Đặt tờ giấy trắng dưới lá, rung nhẹ, nếu thấy các chấm đỏ li ti di chuyển hoặc vệt đỏ/nâu, đó là nhện đỏ.

3. TÁC HẠI CỦA NHỆN ĐỎ ĐỐI VỚI CÂY BƯỞI

Nhện đỏ gây hại bằng cách chích hút dịch nhựa từ lá, quả, và cành non, dẫn đến 

Trên lá:

• Lá xuất hiện đốm trắng hoặc vàng li ti (do mất diệp lục), sau chuyển màu vàng, trắng bạc, hoặc màu đồng.
• Lá bị phồng rộp, quăn, khô cứng, và dễ rụng, làm giảm khả năng quang hợp.
• Cây còi cọc, sinh trưởng kém, không ra chồi mới.

Trên quả:

• Nhện đỏ tập trung ở cuống quả, đáy quả, hoặc các phần lõm, chích hút dịch làm vỡ tuyến tinh dầu.
• Quả bị sạm, sần sùi (hiện tượng “da cám” hoặc “da lu”), giảm giá trị thương phẩm.
• Quả non chậm lớn, dễ nứt, hoặc rụng.

Trên cành non:

• Khi mật độ nhện cao, cành non bị tấn công, trở nên khô và chết.

Hậu quả tổng thể:

• Cây yếu, năng suất giảm, chất lượng quả kém.
• Nhện đỏ có thể truyền virus gây bệnh cho cây.

4. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ NHỆN ĐỎ TRÊN CÂY BƯỞI

Khi nhiệt độ cao, độ ẩm thấp (mùa nắng nóng) tạo điều kiện lý tưởng cho nhện đỏ phát sinh và sinh trưởng. Bên cạnh đó, vườn rậm rạp, bón phân không cân đối (quá nhiều đạm), hoặc thiếu nước làm cây yếu, dễ bị tấn công. Chính vì thế bà con cần áp dụng một số biện pháp phòng trừ như sau: 

Biện pháp canh tác:

• Tưới nước: Tưới phun áp lực mạnh lên tán lá để rửa trôi nhện và trứng, đồng thời tăng độ ẩm vườn. Tưới đủ nước trong mùa khô (7–10 ngày/lần) để cây khỏe, tăng khả năng chống chịu.
• Tỉa cành, tạo tán: Cắt tỉa cành vượt, cành rậm rạp để vườn thông thoáng, giảm nơi trú ẩn của nhện. Thu gom lá rụng, quả rơi để hạn chế lây lan.
• Bón phân cân đối: Bón đủ phân hữu cơ, phân lân, và kali; tránh bón quá nhiều đạm làm cây mẫn cảm với nhện. Bón phân theo giai đoạn: sau thu hoạch, trước ra hoa, sau đậu quả.
• Vệ sinh vườn: Làm sạch cỏ dại, khử trùng dụng cụ làm vườn để tránh lây lan nhện.

Biện pháp sinh học:

• Sử dụng thiên địch: Khuyến khích hoặc thả các thiên địch như nhện bắt mồi , bọ rùa , bọ trĩ săn mồi, hoặc nấm ký sinh. Trồng cây dẫn dụ thiên địch như lưu ly, xuyến chi, hoặc cúc mặt trời quanh vườn.

Biện pháp hóa học:

• Thuốc đặc trị nhện đỏ: Liều lượng theo khuyến cáo trên bao bì 
• Lưu ý: Phun ướt đều mặt dưới lá và quả, nơi nhện tập trung. Luân phiên các hoạt chất khác nhau (2–3 loại thuốc) để tránh kháng thuốc. Phun 2–3 lần, cách nhau 4–7 ngày, đặc biệt ở giai đoạn lá non, quả non, hoặc khi mật độ nhện cao (4–5 con/lá). Kết hợp dầu khoáng hoặc xà phòng để tăng độ bám dính và hiệu quả.
• Thời điểm phun: Khi cây ra lá non, quả non, hoặc ngay khi phát hiện dấu hiệu nhện (1–2 con/lá). Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh phun khi trời quá nóng.

Quản lý kháng thuốc:

• Tránh sử dụng lặp lại một loại thuốc nhiều lần.
• Áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM): Kết hợp biện pháp canh tác, sinh học, và hóa học.
• Theo dõi vườn thường xuyên (đặc biệt tháng 3, 4, 5, 9, 10) để phát hiện sớm và xử lý kịp thời.

Nhện đỏ không độc với con người, nhưng có thể gây ngứa nếu bám vào da hoặc quần áo. Rửa sạch vùng tiếp xúc để tránh kích ứng. Sử dụng kính lúp hoặc giấy trắng để kiểm tra mật độ nhện, đặc biệt ở mặt dưới lá và quả non. Trong mùa mưa, nhện đỏ ít xuất hiện, nhưng cần đề phòng vào các đợt khô nóng ngắn.