CÁCH DIỆT TRỪ SÂU TƠ HẠI SU HÀO ĐƠN GIẢN, NHANH CHÓNG, HIỆU QUẢ

Sâu tơ (Plutella xylostella) là loài sâu hại phổ biến trên rau họ thập tự như su hào, gây hại bằng cách đục lá, ăn biểu bì, làm lá thủng lỗ chỗ, giảm năng suất lên đến 50-70% nếu không kiểm soát kịp thời. Chúng phát sinh mạnh từ tháng 10-5 năm sau, đặc biệt ở giai đoạn cây con. Dưới đây là các biện pháp diệt trừ đơn giản, nhanh chóng và hiệu quả bà con áp dụng sớm khi mật độ sâu non cao (5-10 con/m²) sẽ đạt kết quả tốt nhất.

1. ĐẶC ĐIỂM SINH THÁI CỦA SÂU TƠ HẠI SU HÀO

Sâu tơ xuất hiện ở hầu hết các vùng trồng rau trên thế giới, đặc biệt phổ biến ở Việt Nam, nơi có khí hậu nhiệt đới ẩm. Chúng phát triển tốt nhất ở 20-30°C, ngưng phát triển dưới 10°C hoặc trên 35°C. Ở Việt Nam, sâu tơ sinh sôi mạnh từ tháng 10 đến tháng 5 (mùa khô, mát). Ưa độ ẩm 60-80%. Mưa lớn kéo dài có thể làm giảm mật độ sâu non do bị rửa trôi.

Sâu tơ có vòng đời ngắn (15-30 ngày tùy điều kiện), gồm 4 giai đoạn: trứng, sâu non, nhộng, và trưởng thành.

• Trứng: Thời gian phát triển từ 2-5 ngày (nhiệt độ 25°C), nhanh hơn khi ấm, chậm khi lạnh. Trứng nhỏ (0.4-0.5 mm), màu vàng nhạt, hình bầu dục. Đẻ rải rác ở mặt dưới lá su hào, gần gân lá, mỗi con cái đẻ 50-150 trứng.
• Sâu non: Đây là giai đoạn gây hại chính. Sâu dài 6-8 mm, màu xanh nhạt, thân thon. Sâu non di chuyển nhanh, nhả tơ khi bị kích thích, ăn biểu bì lá tạo lỗ thủng đặc trưng. Giai đoạn này kéo dài 7-14 ngày, qua 4 lần lột xác.
• Nhộng: Kén tơ màu trắng, dài 5-6 mm, bám trên lá hoặc thân cây. Thời gian từ 4-7 ngày trước khi hóa bướm. Nhộng ít di động, dễ bị thiên địch tấn công.
• Trưởng thành (bướm): Bướm nhỏ, dài 8-12 mm, cánh xám hoặc nâu, có 3-4 hình thoi trắng (tên “kim cương” từ đây). Bay yếu, hoạt động mạnh vào ban đêm, sống 7-14 ngày. Bướm cái đẻ trứng ngay sau 1-2 ngày giao phối. Bướm dễ bị thu hút bởi ánh sáng hoặc pheromone, giúp bẫy kiểm soát.

Sâu tơ ưa thích rau họ thập tự (su hào, cải bắp, bông cải, cải thìa, cải ngọt). Chúng cũng tấn công cây hoang dại như cải dại, cải cúc, giúp duy trì quần thể ngoài vụ. Một năm có 6-12 thế hệ ở Việt Nam, sinh sản mạnh khi nhiệt độ 25-30°C, độ ẩm 70%. Mỗi con cái đẻ liên tục trong 3-7 ngày. Sâu non di chuyển linh hoạt trên lá, nhả tơ để rơi xuống đất khi bị đe dọa. Bướm trưởng thành bay tầm ngắn, dễ bị gió thổi xa (lan rộng quần thể).

Ong ký sinh (Diadegma semiclausum, Cotesia plutellae), bọ rùa, nhện săn mồi, và nấm Beauveria bassiana là kẻ thù tự nhiên, giúp giảm 30-50% mật độ sâu nếu môi trường thuận lợi.

2. BIỆN PHÁP DIỆT TRỪ SÂU TƠ HẠI SU HÀO

Thời điểm kiểm soát hiệu quả nhất ở giai đoạn sâu non (ngày 3-7 sau nở), khi sâu còn nhỏ, dễ bị diệt bằng sinh học hoặc vật lý. Vì vậy bà con cần phát hiện sớm để phòng trừ tốt nhất.

2.1 Biện pháp vật lý và sinh học (Đơn giản, an toàn, không dùng hóa chất)

Những cách này dễ làm tại nhà, hiệu quả nhanh trong 3-7 ngày nếu áp dụng đều đặn.

Tưới nước áp lực cao (Nhanh chóng, hiệu quả 70-80%)

• Sử dụng vòi phun mạnh để rửa trôi sâu non trên lá vào buổi sáng (ngày 1) và buổi tối (ngày 2), luân phiên để bắt kịp hoạt động của sâu.
• Cách làm: Pha nước ấm (50-60°C) với xà phòng sinh học (1-2 thìa/lít nước), phun đều hai mặt lá. Lặp lại 2-3 ngày/lần.
• Lợi ích: Giết chết sâu non ngay lập tức, không để lại dư lượng. Phù hợp su hào non.

Bẫy pheromone (Hiệu quả cao với sâu trưởng thành)

• Treo bẫy dính pheromone (mua sẵn hoặc tự làm từ giấy dính + pheromone chuyên dụng) quanh vườn, cách nhau 20-30m.
• Cách dùng: Thay bẫy mỗi 7-10 ngày. Giảm mật độ sâu trưởng thành 50-70% trong 1 tuần.
• Lợi ích: Thu hút và diệt sâu đực, phá vỡ chu kỳ sinh sản. Rẻ tiền, không hại thiên địch.

Thiên địch tự nhiên (Dài hạn, hiệu quả 60-80%)

• Thả ong ký sinh (Diadegma sp., Cotesia sp.) hoặc bọ rùa, nhện (mua từ trung tâm giống cây trồng).
• Cách áp dụng: Giữ vườn sạch cỏ, trồng xen cây họ đậu để thu hút thiên địch. Kiểm tra hàng tuần.
• Lợi ích: Kiểm soát sâu tự nhiên, giảm tái phát mà không cần phun thuốc.

Lưới chắn và vệ sinh vườn (Phòng ngừa nhanh)

• Che lưới mịn (lỗ <0.5mm) cho vườn su hào. Dọn sạch tàn dư sau thu hoạch, đốt hoặc ủ phân để diệt trứng sâu.
• Lợi ích: Ngăn sâu trưởng thành đẻ trứng, giảm hại ngay từ đầu vụ.

2.2 Thuốc trừ sâu tự chế từ nguyên liệu thiên nhiên (An toàn, hiệu quả trong 2-5 ngày)

Những công thức này dễ làm, chi phí thấp, không gây kháng thuốc.

2.3. Thuốc trừ sâu sinh học/hóa học (Hiệu quả cao, dùng khi nặng)

Nếu sâu hại nghiêm trọng (>20 con/m²), dùng thuốc sinh học để tránh kháng thuốc (sâu tơ kháng nhanh). Bà con cần tuân thủ “4 đúng”: Đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc (sáng/tối, tránh nắng), đúng cách (phun đều hai mặt lá, cách ly 7-10 ngày trước thu hoạch). Đặc biệt, luân phiên nhóm thuốc và không phun khi trời mưa hoặc gió mạnh.

Để phòng trừ và tiêu diệt sâu tơ hiệu quả bà con nên kiểm tra vườn 2-3 ngày/lần, đặc biệt giai đoạn su hào 2-4 lá. Kết hợp với luân canh với cây không phải họ thập tự (củ cải, hành), bón phân hữu cơ để tăng sức đề kháng cây. Chúc bà con mùa màng bội thu.