BÓN PHÂN KHOA HỌC CHO CÀ PHÊ GIÚP TIẾT KIỆM CHI PHÍ HIỆU QUẢ
Ưu tiên sử dụng các loại phân bón hữu cơ có chất lượng cao, phân bón vô cơ tan chậm để bảo vệ đất và đa dạng sinh học trong đất, áp dụng công nghệ bón phân cho cà phê theo độ phì của đất sẽ tiết kiệm trên 15% lượng phân bón, đồng thời năng suất tăng từ 5 – 10%, hiệu quả kinh tế tăng từ 3 – 5%. Phân bón cho cây cà phê phù hợp với từng loại đất trồng, độ tuổi và năng suất cũng sẽ giúp giảm từ 15 – 20% chi phí, tiết kiệm 10 – 15 triệu đồng/ha/năm.
Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn bà con cách bón phân cho cây cà phê khoa học, tiết kiệm mà vẫn giúp cây sinh trưởng tốt cho năng suất cao và chất lượng trái tuyệt vời.
1. NGUYÊN TẮC CHUNG BÓN PHÂN
Cân đối dinh dưỡng: Kết hợp phân hữu cơ (cải tạo đất) và phân vô cơ (cung cấp nhanh dưỡng chất). Phân tích đất định kỳ để điều chỉnh lượng bón, tránh thừa gây chai đất hoặc thiếu làm giảm năng suất.
Thời vụ: Bón theo giai đoạn phát triển của cây và mùa vụ (mùa khô ưu tiên kali cao để giữ nước; mùa mưa ưu tiên đạm và lân để phát triển rễ).
Liều lượng cơ bản: Đối với năng suất 3 tấn nhân/ha/năm: 200-250 kg N nguyên chất, 80-100 kg P₂O₅, 200-250 kg K₂O, kết hợp 10-15 tấn phân hữu cơ/ha/năm. Nếu năng suất cao hơn (6-7 tấn/ha), tăng số lần bón lên 6-7 lần/năm nhưng giảm lượng mỗi lần để tránh sốc phân.
2. LỰA CHỌN LOẠI PHÂN BÓN
Phân hữu cơ (cải thiện độ phì đất, tăng vi sinh vật có lợi):
- Phân chuồng hoai mục: 8-10 tấn/ha khi trồng mới; 10 tấn/ha (2 năm/lần) cho cây kinh doanh. Ủ với nấm Trichoderma để tránh tuyến trùng và nấm bệnh.
- Phân hữu cơ vi sinh hoặc phân trùn quế: 1,2-2 tấn/ha/năm.
- Tàn dư thực vật (vỏ cà phê, cỏ): Ủ với lân nung chảy (200-500 g/rãnh) và đạm để tăng tốc độ phân hủy. Tận dụng phế phẩm nông nghiệp để tiết kiệm chi phí.
Phân vô cơ (cung cấp nhanh):
- NPK: Tỷ lệ thay đổi theo giai đoạn, ví dụ NPK 16-16-8 (đầu mùa mưa), NPK 12-12-17 (mùa khô, kali cao).
- Phân đơn: Urê (đạm), super lân hoặc lân nung chảy (lân), kali sunfat (kali – tránh kali clorua để giữ hương thơm hạt).
Trung vi lượng: Canxi nitrat, magie sunfat, borat, kẽm sunfat (bón bổ sung 10-15 kg/ha/năm).
Phân bón lá: Phun khi cây thiếu dưỡng chất, chứa amino acid và vi lượng (phun vào sáng sớm hoặc chiều mát).
3. LIỀU LƯỢNG VÀ THỜI ĐIỂM BÓN THEO GIAI ĐOẠN
Dựa trên đất bazan (phổ biến ở Tây Nguyên), chia 4-5 đợt/năm. Điều chỉnh theo phân tích đất và năng suất dự kiến.
| Giai đoạn | Thời điểm | Liều lượng (cho 1 ha, năng suất 3-4 tấn nhân) | Loại phân chính | Ghi chú |
| Trồng mới (năm 1-2) | Đầu mùa mưa (tháng 5-6) | Phân lót: 8-10 tấn phân chuồng + 100% lân (500-600 kg super lân). Chia 2 lần urê (50% mỗi lần, 100-150 kg/lần) + kali (200 kg). | Hữu cơ + lân toàn bộ | Bón lót trước trồng, tập trung phát triển rễ. |
| Kinh doanh (sau năm 3) – Lần 1 | Giữa mùa khô (tháng 1-2, sau thu hoạch) | 100% SA (sunphat amôn, 200 kg) + NPK 12-12-17 (300-400 kg). | Đạm + kali cao | Kết hợp tưới lần 2, phục hồi cây. |
| Lần 2 | Đầu mùa mưa (tháng 5-6) | 30% urê (100 kg) + 100% lân (400 kg) + 30% kali (150 kg) + 5 tấn phân hữu cơ. | Lân + hữu cơ | Đào rãnh, phát triển rễ và chồi. |
| Lần 3 | Giữa mùa mưa (tháng 7-8) | 40% urê (150 kg) + 30% kali (150 kg) + NPK 16-16-8 (300 kg). | Đạm + kali | Nuôi quả, tăng tán lá. |
| Lần 4 | Cuối mùa mưa (tháng 9-10) | 30% urê (100 kg) + 40% kali (200 kg) + vi lượng (10 kg). | Kali + vi lượng | Chuẩn bị mùa khô, tăng đề kháng. |
Mùa khô: Ưu tiên kali (NPK 12-12-17, 200-400 kg/ha/lần, bón 2 lần). Bón thêm phân lá để chống hạn.
Mùa mưa: Tăng đạm và lân để cây ra hoa, đậu quả.
Cây năng suất cao: Thêm 1-2 lần bón vi lượng giữa các đợt.
4. KỸ THUẬT BÓN PHÂN
Bón gốc:
- Đào rãnh vành khăn quanh gốc (rộng 20 cm, sâu 25-30 cm, cách gốc 20-40 cm). Bón phân hữu cơ đầu mùa mưa, lấp đất ngay. Xen kẽ hướng rãnh các năm sau (năm nay ngang, năm sau dọc).
Đối với cây đã giao tán: Đào rãnh giữa 2 hàng cây.
Kết hợp tưới: Tưới ngay sau bón để phân tan và thấm (tiết kiệm nước với tưới nhỏ giọt: 1.800-2.000 m³/ha/năm).
Bón lá: Phun 2-3 lần/năm khi lá vàng hoặc thiếu dưỡng (liều theo hướng dẫn sản phẩm, phun mặt dưới lá).
Tránh sai lầm: Không bón thừa đạm gây rụng quả; không trộn đạm với vôi; tránh bón nắng gắt (>30°C) hoặc mưa rét (<15°C).
5. LƯU Ý VÀ BIỆN PHÁP HỖ TRỢ
- Phân tích đất/lá: Làm 1-2 lần/năm để điều chỉnh, giảm 15-20% lãng phí phân bón.
- Kết hợp sinh học: Sử dụng Trichoderma (15 kg/ha) để phòng tuyến trùng, nấm bệnh, giảm 25-30% thuốc BVTV.
- Tiết kiệm chi phí: Chọn phân chất lượng từ nguồn uy tín; trồng xen cây che bóng (bơ, sầu riêng) hoặc phân xanh để tăng hữu cơ.
- Theo dõi cây: Quan sát lá (vàng úa thiếu kali, đốm nâu thiếu lân) để điều chỉnh kịp thời.
- Hiệu quả: Áp dụng đúng giúp tăng năng suất 20-30%, chất lượng hạt tốt hơn, bền vững lâu dài.
Việc bón phân cho cây cà phê là một trong những yếu tố quan trọng quyết định sự sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây. Cây cà phê cần các chất dinh dưỡng đa lượng (N-đạm, P-lân, K-kali), trung lượng (Ca, Mg, S) và vi lượng (B, Zn, Cu, Mn) một cách cân đối. Để bón hiệu quả, tiết kiệm, cần tuân thủ nguyên tắc “4 đúng”: đúng loại, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách.
