Sâu bệnh

BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ TRÊN CÂY CHANH: NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH XỬ LÝ

Tháng 8 28, 2025
,
BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ TRÊN CÂY CHANH: NGUYÊN NHÂN VÀ CÁCH XỬ LÝ

Bệnh vàng lá, thối rễ là một trong những bệnh nghiêm trọng nhất trên cây chanh. Cây còi cọc, ra hoa và đậu trái kém, năng suất giảm 50-80%. Trái nhỏ, méo mó, không đạt tiêu chuẩn thị trường. Rễ có thể bị thối nặng dẫn tới cây chết. Vậy nguyên nhân gây bệnh là gì? Các biện pháp xử lý nào mang lại hiệu quả? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

1. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH VÀNG LÁ, THỐI RỄ

Bệnh vàng lá, thối rễ trên cây chanh do nhiều tác nhân gây ra, kết hợp với các yếu tố môi trường bất lợi. Bệnh phát triển mạnh và mùa mưa, khi đất ngập úng, đặc biệt vào tháng 11-12 (đầu mùa khô) hoặc sau những đợt mưa kéo dài.

Tác nhân sinh học

  • Nấm: Các loại nấm như Phytophthora spp. (tác nhân chính), Fusarium solani, Pythium spp., và Rhizoctonia spp. tấn công rễ, gây thối mục. Nấm lây lan qua đất và nước ẩm.
  • Tuyến trùng: Tấn công rễ, tạo vết thương hở, làm suy yếu rễ và tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
  • Vi khuẩn: Một số vi khuẩn có thể góp phần gây thối rễ, đặc biệt ở đất thiếu vi sinh vật có lợi.

Điều kiện môi trường

  • Đất chua (pH < 5): Đất có thành phần sét cao, chai cứng, thiếu hữu cơ tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.
  • Úng ngập: Thoát nước kém khiến rễ ngạt oxy, tích tụ chất độc, dễ bị nấm tấn công.
  • Lạm dụng phân hóa học: Dư đạm hoặc thiếu vi lượng (kẽm, sắt, bo) làm cây suy yếu, dễ nhiễm bệnh.
  • Phân chuồng chưa hoai mục: Gây tổn thương rễ, tạo điều kiện cho nấm và vi khuẩn phát triển.
  • Đất canh tác lâu năm, không được cải tạo.

Chăm sóc không đúng cách

  • Trồng quá sâu, chôn chặt cổ rễ, hạn chế trao đổi oxy.
  • Không vệ sinh vườn, để tàn dư thực vật tích tụ, làm tăng nguồn nấm bệnh.
  • Tưới nước quá mức hoặc bón phân không cân đối.
  • Đất canh tác lâu năm, không được cải tạo cũng tạo điều kiện cho bệnh phát triển mạnh.
Chăm sóc không đúng cách cũng sẽ khiến cây chanh nhiễm bệnh

2. TRIỆU CHỨNG ĐIỂN HÌNH CỦA BỆNH VÀNG LÁ, THỐI RỄ TRÊN CÂY CHANH

Bệnh có thời gian ủ bệnh kéo dài (2-3 tháng), nên khi triệu chứng rõ ràng, cây thường đã suy yếu nghiêm trọng. Các biểu hiện đặc trưng trên cây chanh bao gồm:

Trên lá:

  • Gân lá chuyển vàng nhạt, phiến lá ngả vàng cam, rụng sớm, đặc biệt khi có gió.
  • Lá non nhỏ, khít, dễ rụng; lá già rụng trước, sau lan đến toàn cây.
  • Khi bệnh nặng, cây trơ cành, còi cọc, không ra chồi non.

Trên rễ:

  • Rễ non thối nâu, vỏ rễ tuột khỏi phần gỗ khi vuốt nhẹ.
  • Rễ lớn chuyển đen, thối mục, mất khả năng hút nước và dinh dưỡng.
  • Nhánh cây vàng lá ở hướng nào thì rễ ở hướng đó thường bị thối nặng.

Trên thân và cành:

  • Cành khô, chết dần từ ngọn, cây suy kiệt, có thể chết nếu không xử lý.
  • Cổ rễ có thể xuất hiện tơ nấm trắng hoặc vết thối nâu.

Trên trái:

  • Trái nhỏ, méo mó, chất lượng kém, dễ rụng sớm, vị nhạt, xốp.
Triệu chứng điển hình của bệnh vàng lá thối rễ trên cây chanh

3. BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA VÀ XỬ LÝ BỆNH VÀNG LÁ, THỐI RỄ

Bệnh vàng lá, thối rễ không chỉ khiến cây phát triển kém, quả méo mó. Bệnh lây qua nước và đất, có thể gây thiệt hại cả vườn nếu không cách ly. Vì thế áp dụng các biện pháp phòng trừ để xử lý sớm là hết sức cần thiết.

3.1. Biện pháp phòng ngừa

Vệ sinh vườn:

  • Thu gom lá rụng, cành khô, tàn dư thực vật và tiêu hủy (đốt hoặc chôn xa vườn) để giảm nguồn nấm bệnh.
  • Tỉa cành yếu, cành sâu bệnh, tạo tán thông thoáng, giảm độ ẩm.

Cải tạo đất:

  • Bón vôi bột (100-150 kg/1.000 m²) hoặc vôi nông nghiệp 1-2 lần/năm để nâng pH đất (5.5-6.5).
  • Bón phân hữu cơ hoai mục (20-40 kg/gốc) kết hợp vi sinh vật đối kháng (Trichoderma spp., 2-3 kg/ha) để tăng vi sinh vật có lợi, ức chế nấm bệnh.
  • Đào rãnh thoát nước sâu 50-70 cm, đảm bảo vườn không ngập úng mùa mưa.

Chọn giống và trồng đúng kỹ thuật:

  • Sử dụng cây giống sạch bệnh, khỏe mạnh, từ cơ sở uy tín.
  • Trồng với mật độ hợp lý (4×4 m hoặc 5×5 m), không chôn sâu cổ rễ.

Quản lý phân bón và tưới nước:

  • Bón phân cân đối, ưu tiên NPK 15-15-15 (0.5-1 kg/gốc) và vi lượng (kẽm, bo, canxi) mỗi 2-3 tháng.
  • Tưới nhỏ giọt, giữ độ ẩm đất 60-70%, tránh tưới quá nhiều hoặc để đất khô hạn kéo dài.

Phòng sâu bệnh định kỳ:

  • Tưới vi sinh vật đối kháng (Trichoderma spp., 3-4 lần/năm) hoặc phun thuốc chứa đồng (Copper oxychloride, 400g/200 lít) để ngừa nấm.
  • Sử dụng bẫy dính vàng và thuốc chứa Abamectin hoặc Imidacloprid (2-3 lần/năm) để kiểm soát tuyến trùng và côn trùng hại rễ.
Sử dụng nguồn giống sạch sẽ giúp cây chanh ít nhiễm bệnh

4.2. Biện pháp xử lý khi cây bị bệnh

Xác định mức độ bệnh:

  • Đào nhẹ vùng rễ dưới tán cây, kiểm tra mức độ thối rễ (nâu, đen, tuột vỏ) và tỷ lệ lá vàng.
  • Nếu lá vàng trên 70% hoặc rễ thối hoàn toàn, nên nhổ bỏ và xử lý đất trước khi trồng mới.

Xử lý cây bệnh:

  • Cắt tỉa: Loại bỏ cành, lá vàng, cành khô, cắt từ đỉnh xuống 2-3 mắt lá để kích chồi mới.
  • Xử lý rễ: Cạo sạch rễ thối, bôi thuốc chứa Metalaxyl (nồng độ 20-30%) vào vết cắt để ngăn lây lan.
  • Tưới thuốc trừ nấm: Sử dụng thuốc chứa hoạt chất như Fosetyl Aluminium (400g/200 lít), Mancozeb (0.2%), hoặc Metalaxyl + Mancozeb (400g/200 lít), tưới quanh gốc, lặp lại 2-3 lần, cách 7-10 ngày.
  • Vi sinh vật đối kháng: Tưới Trichoderma spp. hoặc Bacillus subtilis (500ml/400 lít) để ức chế nấm và kích thích rễ mới.
  • Xử lý tuyến trùng: Tưới thuốc chứa Abamectin hoặc Oxamyl quanh gốc, định kỳ 2-3 lần/năm.

Phục hồi cây:

  • Tưới phân hữu cơ vi sinh (1 lít/400 lít) hoặc bón phân chuồng hoai mục (10-15 kg/gốc) để cải tạo đất, kích rễ.
  • Phun phân bón lá chứa vi lượng (kẽm, bo, canxi, 250ml/200 lít) và Amino (250ml/200 lít) mỗi 7-10 ngày để cây ra lá mới.
  • Tưới nhẹ, duy trì độ ẩm 60-80%, tránh ngập úng hoặc khô hạn.

Cách ly và tiêu hủy:

  • Nhổ cây bệnh nặng, rắc vôi bột (100-150 kg/1.000 m²) và tưới thuốc chứa Metalaxyl vào hố để khống chế nguồn bệnh.
  • Tránh dùng nước tưới từ vùng bệnh sang vùng khỏe.
Khi cây chanh bị nhiễm bệnh nặng cần được nhổ bỏ

4. LƯU Ý QUAN TRỌNG

  • Phát hiện sớm: Quan sát lá, rễ thường xuyên, đặc biệt sau mưa lớn hoặc đầu mùa khô (tháng 11-12), để phát hiện bệnh sớm.
  • Ngưng phân NPK khi cây bệnh: Tránh bón đạm hoặc NPK trong giai đoạn xử lý, vì rễ yếu không hấp thụ được, dễ gây thất thoát và kích nấm bệnh.
  • Quản lý thời tiết: Đào rãnh thoát nước trước mùa mưa, phủ cỏ vừa phải ngoài tán để giữ ẩm và ổn định nhiệt độ đất.
  • Hạn chế tổn thương rễ: Tránh xới đất sâu hoặc làm đứt rễ khi bón phân, vì vết thương là cửa ngõ cho nấm xâm nhập.
  • Ghi chép: Lưu lại thời điểm bệnh, biện pháp xử lý và kết quả để rút kinh nghiệm cho các vụ sau.

Bệnh vàng lá, thối rễ trên cây chanh là một thách thức lớn, nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu áp dụng các biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời. Từ việc cải tạo đất, quản lý nước, sử dụng vi sinh vật đối kháng và thuốc trừ nấm hợp lý đến theo dõi vườn thường xuyên, mỗi bước đều góp phần bảo vệ cây chanh khỏi suy kiệt.