BỆNH THÁN THƯ TRÊN CÂY ỔI: NGUYÊN NHÂN, ĐẶC ĐIỂM VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ

Bệnh thán thư (anthracnose) là một trong những bệnh nấm gây hại nghiêm trọng nhất trên cây ổi, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt như mùa mưa. Gần đây bệnh có xu hướng xuất hiện sớm hơn, ngay cả trong mùa nắng nếu có độ ẩm cao do sương mù hoặc tưới nước không kiểm soát. Vậy nguyên nhân, đặc điểm, điều kiện cụ thể khiến bệnh thán thư phát sinh là gì? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây để có các biện pháp phòng trừ hiệu quả nhé!

1. NGUYÊN NHÂN GÂY BỆNH THÁN THƯ TRÊN CÂY ỔI

• Bệnh thán thư trên cây ổi do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra, đây là một loài nấm thuộc họ Glomerellaceae. Ở dạng sinh dục, nấm có thể được gọi là Glomerella cingulata, nhưng dạng vô tính (Colletotrichum) là phổ biến hơn trong việc gây bệnh.
• Nấm tồn tại dưới dạng bào tử và sợi nấm trong các bộ phận cây bệnh, có khả năng tồn tại qua mùa và gây hại lại vào năm sau.
• Nhiệt độ lý tưởng cho sự phát triển của nấm là khoảng 25°C, và nấm sẽ chết khi tiếp xúc với nhiệt độ 50°C trong 10 phút, theo nghiên cứu từ các tài liệu nông nghiệp.

2. ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH THÁN THƯ TRÊN CÂY ỔI

Bệnh thán thư có thể gây hại trên nhiều bộ phận của cây ổi, với các triệu chứng đặc trưng như sau:

Trên lá:

• Xuất hiện các đốm bệnh màu tím hoặc nâu sẫm, có viền nâu đỏ, thường ở giữa lá, bìa lá, hoặc chóp lá.
• Các đốm bệnh lan rộng, gây hoại tử, làm lá bị cháy từng mảng, dẫn đến lá vàng úa và rụng.
• Dưới mặt lá, có thể thấy lấm tấm bào tử màu đen khi quan sát dưới kính lúp, đây là đặc điểm nhận diện quan trọng.

Trên chồi:

• Chồi bị nấm gây hại biến màu nâu thẫm, lan dần từ ngọn xuống phía dưới.
• Chồi khô quăn, lá rụng, và trong điều kiện ẩm ướt, xuất hiện các ổ nấm màu đen, làm cây sinh trưởng kém.

Trên hoa:

Hoa bị khô đen và rụng hàng loạt, ảnh hưởng đến khả năng đậu quả, giảm năng suất.

Trên quả:

• Nấm có thể hại quả từ khi còn non đến khi trái già.
• Ban đầu, xuất hiện các đốm đen nhỏ như đầu kim, sau đó phát triển thành các đốm tròn màu nâu thẫm, lõm vào thịt quả.
• Giữa vết bệnh có các hạt nhỏ màu đen, là các ổ bào tử của nấm.
• Các vết bệnh có thể nối liền nhau, làm vùng quả bị bệnh trở nên cứng, sù sì như những vết ghẻ.
• Quả bị bệnh biến dạng, dễ rụng, và giảm phẩm chất nghiêm trọng, ảnh hưởng đến giá trị thương mại.

3. ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN VÀ LÂY LAN BỆNH THÁN THƯ

• Điều kiện phát triển: Bệnh phát triển mạnh trong mùa mưa, khi độ ẩm cao và nhiệt độ khoảng 25°C. Nấm ưa thích môi trường ẩm ướt, do đó bệnh thường bùng phát khi có sương mù, tưới nước nhiều, hoặc thoát nước kém.
• Lây lan: Bệnh lây lan chủ yếu qua nước mưa, gió, hoặc các công cụ canh tác không được vệ sinh. Bào tử nấm có thể phát tán qua không khí hoặc nước, đặc biệt trong điều kiện thời tiết ẩm ướt.
• Yếu tố thuận lợi: Các vườn ổi mất cân bằng dinh dưỡng, bón dư đạm, hoặc ở vùng trũng thấp, thoát nước kém sẽ tạo điều kiện cho bệnh phát triển mạnh. Gần đây, bệnh có xu hướng xuất hiện sớm hơn, gây hại cả khi trái còn non, làm trái non rụng, ngay cả trong mùa nắng nếu độ ẩm cao do sương mù hoặc tưới nước liên tục.

4. TÁC HẠI VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA BỆNH TRÊN CÂY ỔI

• Bệnh thán thư là một trong những bệnh gây hại nặng nề nhất trên cây ổi, làm giảm năng suất và chất lượng quả.
• Trên lá và chồi, bệnh làm cây sinh trưởng kém, lá rụng nhiều, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp.
• Trên quả, bệnh làm quả biến dạng, sù sì, dễ rụng, giảm giá trị thương mại và gây thiệt hại kinh tế cho người trồng.
• Ngoài ra, vết bệnh còn tạo điều kiện cho các loại nấm khác xâm nhập, làm tăng mức độ thiệt hại.

5. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ BỆNH THÁN THƯ TRÊN CÂY ỔI

Bệnh thán thư là một bệnh nấm phổ biến, gây hại trên nhiều bộ phận của cây ổi như lá, chồi, hoa và quả. Nó thường bùng phát mạnh trong mùa mưa, khi độ ẩm cao, làm giảm chất lượng và năng suất cây trồng. Vì vậy bà con nên chủ động các biện pháp phòng trừ ngay từ sớm.

Biện pháp văn hóa và quản lý vườn

• Tỉa cành và tạo thông thoáng: Thường xuyên tỉa cành để tạo tán cây thông thoáng, giảm độ ẩm và bóng râm, giúp hạn chế sự phát triển của nấm. Điều này đặc biệt quan trọng trong mùa mưa, khi độ ẩm cao.
• Vệ sinh vườn: Thu gom và tiêu hủy các bộ phận cây bị bệnh (lá, chồi, quả) để giảm nguồn lây nhiễm. Không để lại tàn dư cây bệnh trong vườn, vì nấm có thể tồn tại qua mùa trong các bộ phận này.
• Trồng cây cách đều: Đảm bảo khoảng cách hợp lý giữa các cây (thường 4-5m tùy giống) để tăng sự thông thoáng và giảm độ ẩm, tạo điều kiện cho ánh sáng mặt trời chiếu vào vườn.
• Thoát nước tốt: Đảm bảo hệ thống thoát nước trong vườn, tránh úng ngập, vì điều kiện ngập nước tạo môi trường lý tưởng cho nấm phát triển.
• Chăm sóc dinh dưỡng: Bón phân cân đối NPK, bổ sung các chất trung vi lượng như canxi, magie, và kẽm để tăng sức đề kháng cho cây. Tránh bón dư đạm, vì có thể làm cây dễ bị bệnh hơn.

Biện pháp sinh học

• Khuyến khích và bảo vệ các loài thiên địch tự nhiên như kiến, nhện, bọ ngựa, vốn có thể kiểm soát một phần sự phát triển của nấm bệnh. Tuy nhiên, hiệu quả của biện pháp này đối với bệnh thán thư còn hạn chế, chủ yếu hỗ trợ trong quản lý tổng hợp.
• Bổ sung các chất điều hòa sinh trưởng, amino acid để tăng khả năng chống chịu của cây, góp phần giảm tác hại của bệnh.

Biện pháp hóa học

• Phun thuốc phòng bệnh: Sử dụng các loại thuốc trừ nấm có hiệu quả với bệnh thán thư, đặc biệt trong mùa mưa khi bệnh dễ bùng phát.
• Lưu ý: Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian cách ly thuốc theo hướng dẫn trên bao bì để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và môi trường. Tránh lạm dụng thuốc để giảm nguy cơ kháng thuốc.

Theo dõi và phát hiện sớm

Thăm vườn thường xuyên, đặc biệt trong giai đoạn cây ra chồi non, hoa và đậu trái, để phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh như đốm tím/nâu trên lá, chồi khô quăn, hoặc đốm đen trên quả.

Bệnh thán thư do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra, có khả năng tồn tại qua mùa và gây hại lại vào năm sau. Bệnh phát triển mạnh ở nhiệt độ khoảng 25°C và độ ẩm cao, thường bùng phát trong mùa mưa, làm giảm năng suất và chất lượng quả ổi. Vì vậy việc bà con chủ động phòng trừ bệnh là hết sức cần thiết để đạt năng suất chất lượng cao.