CÁCH NHẬN BIẾT BỆNH SƯƠNG MAI TRÊN CÂY CÀ CHUA VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

Bệnh sương mai (còn gọi là mốc sương hoặc late blight) là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm nhất trên cây cà chua, có thể gây thiệt hại nghiêm trọng, thậm chí mất trắng vụ mùa nếu không được kiểm soát kịp thời. Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện thời tiết lạnh ẩm, mưa nhiều, sương mù dày đặc, nhiệt độ 18-26°C và độ ẩm trên 85%. Nhận biết bệnh sớm và áp dụng các biện pháp phòng trừ ngay từ ban đầu sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả nhất.

1. NGUYÊN NHÂN VÀ ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN BỆNH SƯƠNG MAI TRÊN CÂY CÀ CHUA

Nguyên nhân chính gây nên bệnh sương mai ở cây cà chua là nấm Phytophthora infestans tồn lưu trong tàn dư cây bệnh, đất ẩm hoặc lan truyền qua không khí, gió, mưa và nước tưới. Bào tử nấm dễ phát tán khi thời tiết ẩm ướt. Đặc biệt, bệnh có thể lây lan nhanh chóng chỉ trong vài ngày nếu gặp điều kiện lý tưởng.

Yếu tố thúc đẩy bệnh phát triển nhanh:

Thời tiết: Mưa nắng thất thường, trời âm u, sương mù, độ ẩm cao cũng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh phát sinh và gây hại.
Canh tác: Đất trũng, thoát nước kém, bón thừa đạm, trồng dày đặc hoặc gần ruộng khoai tây (cùng họ, dễ lây nhiễm).
Giống cây: Một số giống cà chua nhạy cảm hơn, đặc biệt ở vùng Đông Xuân hoặc vụ mưa.

Nấm Phytophthora infestans là nguyên nhân chính gây bệnh

2. TRIỆU CHỨNG NHẬN BIẾT BỆNH SƯƠNG MAI

Bệnh sương mai gây hại trên tất cả các bộ phận của cây cà chua, bắt đầu từ lá và lan ra thân, quả. Bệnh có thể phát sinh từ khi cây non đến khi thu hoạch. Triệu chứng thường xuất hiện sau 2 tuần nhiễm bệnh, chủ yếu ở lá gốc và lan lên ngọn.

Trên lá:

Ban đầu: Vết bệnh ở mép và chóp lá, màu xanh đậm sũng nước, sau chuyển nâu sẫm hoặc xám xanh nhạt, lan rộng thành mảng không đều.
Nặng: Phần giữa vết bệnh nâu đen, xung quanh có lớp mốc trắng xốp (bào tử nấm) như sương muối, đặc biệt ở mặt dưới lá. Lá nhanh chóng chết lụi, héo úa.

Trên thân và cành:

Vết bệnh hình bầu dục hoặc đoạn dài dọc thân, vỏ và ruột màu nâu/thâm đen, sau thối ướt nâu đen, teo tóp lại (có thể chỉ một phía thân).
Khi ẩm: Lớp nấm trắng bao phủ như sương. Lá phía trên héo dần, cành dễ gãy, cây xơ xác.

Triệu chứng của bệnh sương mai trên cành và thân của cây cà chua

Trên quả và hoa:

Quả non: Vết nâu sẫm, lan rộng, quả thối nhũn, có lớp mốc trắng. Quả chín nhiễm bệnh dễ rụng hoặc thối nhanh, tạo cơ hội cho nấm phụ sinh (như Fusarium) xâm nhập.

Hoa: Héo úa, rụng sớm.

Nếu không xử lý, bệnh có thể làm khô cả vườn chỉ trong vài ngày, giảm năng suất 50-100%.

3. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ VÀ ĐIỀU TRỊ BỆNH SƯƠNG MAI TRÊN CÂY CÀ CHUA

Phòng trừ là chìa khóa giúp ngăn chặn và kiểm soát hiệu quả bệnh sương mai hại cà chua, vì bệnh lây lan nhanh. Bà con cần kết hợp biện pháp canh tác, sinh học và hóa học để mang lại hiệu quả cao.

Biện pháp canh tác (phòng ngừa cơ bản)

Chọn giống kháng bệnh (nếu có) và hạt giống sạch.
Luân canh với cây không cùng họ (tránh trồng sau khoai tây).
Vệ sinh đồng ruộng: Thu gom, tiêu hủy tàn dư cây bệnh; bón vôi, phân hữu cơ trước trồng để cải thiện đất.
Bón phân cân đối: Tăng kali và lân, giảm đạm; tránh bón thừa gây ẩm ướt.
Thiết kế ruộng: Luống cao 20-30cm, rãnh rộng thoát nước tốt; trồng thưa, cách ly ruộng cà chua với khoai tây.
Tưới nước: Tưới sớm sáng, tránh tưới chiều tối; duy trì thông thoáng bằng cách cắt tỉa lá già.

Biện pháp sinh học và hóa học

Phun phòng: Khi thời tiết ẩm, phun định kỳ 7-10 ngày/lần với các thuốc trừ nấm
Điều trị khi bệnh xuất hiện: Phun ngay khi thấy triệu chứng, lặp lại sau 5-7 ngày. Luân phiên thuốc để tránh kháng thuốc.
Lưu ý: Luôn đọc nhãn thuốc, phun vào sáng sớm hoặc chiều mát; không phun khi mưa sắp tới. Sử dụng thiết bị bảo hộ và tuân thủ thời gian cách ly (7-14 ngày trước thu hoạch).

Phun thuốc trị bệnh khi cây có triệu chứng bệnh

Thiệt hại và lưu ý chung

Bệnh có thể gây mất 70-100% sản lượng nếu bùng phát sớm, đặc biệt ở vụ Đông Xuân tại nhiều tỉnh Việt Nam.
Theo dõi thời tiết và thăm vườn thường xuyên. Nếu bệnh nặng, liên hệ Trạm Bảo vệ Thực vật địa phương để được hỗ trợ.
Sử dụng thuốc hóa học một cách bền vững để bảo vệ môi trường và sức khỏe.

Bà con nên thường xuyên thăm đồng để sớm phát hiện bệnh sớm để áp dụng các biện phòng trừ hiệu quả. Ngoài ra, chăm sóc, bón phân, tưới tiêu một cách hợp lý cũng sẽ giúp đẩy lùi mầm bệnh sương mai trên cây cà chua. Chúc bà con mùa màng bội thu.