NHẬN BIẾT VÀ PHÒNG TRỪ HIỆU QUẢ BỆNH PHẤN TRẮNG HẠI XOÀI

Bệnh phấn trắng là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến hoa và quả xoài non rụng sớm dẫn đến giảm số lượng quả, thậm chí mất mùa. Không chỉ thế, bệnh còn làm quả bị biến dạng, sần sùi, hoặc thối rụng, làm giảm giá trị thương mại. Nếu bệnh không được kiểm soát, kéo dài có thể khiến cây suy yếu, vòng đời kinh tế giảm, ảnh hưởng đến các vụ mùa sau.

Dưới đây là những triệu chứng điển hình của bệnh phấn trắng trên cây xoài giúp bà con dễ dàng phát hiện bệnh và các biện pháp phòng trừ hiệu quả.

1. DẤU HIỆU VÀ TRIỆU CHỨNG BỆNH PHẤN TRẮNG TRÊN CÂY XOÀI

Bệnh phấn trắng trên cây xoài là một bệnh do nấm Oidium mangiferae (hoặc Oidium sp.) gây ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng quả.

Bộ phận bị hại:

Bệnh chủ yếu tấn công lá non, chồi non, hoa, và quả non. Trong một số trường hợp, bệnh có thể lây lan sang lá già hoặc cuống hoa/quả.
Các bộ phận non của cây đặc biệt dễ bị tổn thương do lớp biểu bì mỏng, dễ bị nấm xâm nhập.

Triệu chứng điển hình

Nấm tạo ra một lớp phấn trắng hoặc xám (giống bột phấn) bao phủ trên bề mặt lá, hoa, chồi, và quả non. Lớp phấn này là sợi nấm và bào tử, dễ nhận biết bằng mắt thường.
Trên lá: Lá non bị phủ lớp phấn trắng, sau đó có thể xoăn lại, biến dạng, chuyển màu vàng hoặc nâu, khô héo và rụng sớm. Lá già ít bị rụng hơn nhưng vẫn ảnh hưởng đến khả năng quang hợp.
Trên hoa: Hoa bị nhiễm trước khi thụ phấn thường không nở, chuyển màu nâu, khô và rụng, làm giảm khả năng đậu quả.
Trên quả non: Quả bị phủ lớp phấn trắng, biến dạng, méo mó, màu nhạt, khô, và dễ rụng. Nếu quả phát triển, chất lượng kém, sần sùi, mất giá trị thương mại.
Trên chồi/cành non: Chồi non bị bao phủ bởi lớp phấn trắng, còi cọc, kém phát triển, có thể chết.

Mức độ thiệt hại:

Giảm năng suất: Bệnh làm hoa và quả non rụng nhiều, dẫn đến giảm số lượng quả, thậm chí gây mất mùa trong trường hợp nghiêm trọng.
Giảm chất lượng: Quả bị nhiễm bệnh thường biến dạng, sần sùi, không đạt tiêu chuẩn thị trường, làm giảm giá trị kinh tế.
Suy yếu cây: Lá bị hại làm giảm khả năng quang hợp, cây còi cọc, sức đề kháng yếu, dễ bị các bệnh khác (như thán thư) hoặc côn trùng tấn công.
Gây chết cây: Ở vườn cây con, vườn ươm, hoặc cây giai đoạn kiến thiết cơ bản, bệnh nặng có thể làm cây chết.

2. ĐIỀU KIỆN PHÁT TRIỂN VÀ LÂY LAN BỆNH

Thời điểm gây hại:

Bệnh phát triển mạnh từ tháng 1 đến tháng 5, đặc biệt cao điểm vào tháng 2-3, khi cây xoài ra lộc non, hoa, và quả non.
Giai đoạn trổ hoa đến đậu quả là thời điểm cây dễ bị tấn công nhất.

Điều kiện thuận lợi:

Thời tiết: Bệnh phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm, độ ẩm cao (trên 80%), mưa nhỏ liên tục, và biên độ nhiệt độ ngày-đêm lớn. Sương đêm cũng tạo môi trường lý tưởng cho bào tử nấm nảy mầm.
Môi trường vườn: Vườn rậm rạp, ít thông thoáng, thiếu ánh sáng, hoặc độ ẩm cao do tưới nước quá mức làm tăng nguy cơ lây lan.
Tàn dư cây trồng: Bào tử nấm tồn tại trên lá già, chồi ngủ, hoặc tàn dư cây bệnh, lây lan qua gió, mưa, hoặc côn trùng như bọ trĩ, rệp sáp.

Phương thức lây lan:

Bào tử nấm được phát tán qua gió, mưa, hoặc tiếp xúc giữa cây bệnh và cây khỏe.
Nấm có thể tồn tại quanh năm trên tàn dư thực vật hoặc cây ký chủ phụ, chờ điều kiện thuận lợi để bùng phát.

Giai đoạn ra hoa đậu quả cây xoài rất dễ bị bệnh tấn công

3. BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ BỆNH PHẤN TRẮNG HẠI XOÀI

Bệnh phấn trắng trên cây xoài có thể được kiểm soát hiệu quả thông qua các biện pháp phòng trừ tổng hợp, kết hợp canh tác, sinh học và hóa học. Dưới đây là các biện pháp phòng trừ chi tiết:

Biện pháp canh tác

Vệ sinh vườn cây: Thu gom và tiêu hủy lá, hoa, quả bị bệnh (đốt hoặc chôn sâu) để giảm nguồn lây nhiễm. Cắt tỉa cành, lá già, và tàn dư thực vật sau vụ thu hoạch để loại bỏ nơi trú ẩn của nấm.
Tạo vườn thông thoáng: Tỉa cành tạo tán để tăng ánh sáng và độ thông thoáng, giảm độ ẩm trong vườn, hạn chế điều kiện phát triển của nấm.
Luân canh hoặc xen canh: Tránh trồng các cây ký chủ phụ của nấm (như cây họ Cúc) gần vườn xoài. Xen canh với các cây như hành, tỏi hoặc cây có tinh dầu để giảm nguy cơ lây lan bệnh.
Quản lý tưới tiêu: Tưới nước hợp lý, tránh tưới quá nhiều gây ẩm ướt kéo dài, đặc biệt vào mùa mưa.

Biện pháp sinh học

Sử dụng chế phẩm sinh học: Phun dầu neem (neem oil) hoặc các chế phẩm chứa vi sinh vật đối kháng để ức chế sự phát triển của nấm.
Thả thiên địch: Một số côn trùng như bọ rùa hoặc ong ký sinh có thể kiểm soát các côn trùng trung gian (như bọ trĩ, rệp sáp) mang bào tử nấm.
Phân bón hữu cơ: Bón phân hữu cơ hoai mục hoặc phân vi sinh để tăng sức đề kháng cho cây, giúp cây chống chịu tốt hơn với bệnh.

Bà con nên thăm vườn thường xuyên để phát hiện bệnh sớm

Biện pháp hóa học

Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Phun các loại thuốc trừ nấm chứa hoạt chất hiệu quả với bệnh phấn trắng.
Lưu ý khi phun thuốc: Phun vào sáng sớm hoặc chiều mát để tránh ảnh hưởng đến hoa và côn trùng thụ phấn. Tuân thủ thời gian cách ly (thường 7-14 ngày) để đảm bảo an toàn thực phẩm.
Thời điểm phun: Phun phòng ngừa vào giai đoạn ra lộc non, ra hoa, đặc biệt từ tháng 1 đến tháng 3 (thời điểm bệnh dễ bùng phát). Khi phát hiện bệnh, phun ngay để kiểm soát, lặp lại sau 7-10 ngày nếu cần.

Biện pháp phòng ngừa

Chọn giống kháng bệnh: Ưu tiên các giống xoài ít nhạy cảm với bệnh phấn trắng, như giống xoài Đài Loan, xoài cát Hòa Lộc (tùy khu vực).
Kiểm tra thường xuyên: Theo dõi vườn xoài vào các giai đoạn nhạy cảm (ra lộc, ra hoa, đậu quả) để phát hiện sớm dấu hiệu bệnh (lớp phấn trắng trên lá, hoa, quả).
Quản lý mùa vụ: Điều chỉnh thời vụ trồng hoặc xử lý ra hoa sớm/trễ để tránh thời điểm bệnh phát triển mạnh (tháng 2-3, thời tiết nóng ẩm).
Tăng sức đề kháng cho cây: Bón phân cân đối (đặc biệt kali và vi lượng) để cây khỏe mạnh, ít bị bệnh tấn công. Tránh bón quá nhiều đạm, vì cây ra nhiều lộc non sẽ dễ bị nấm tấn công.

Để kiểm soát và phòng trừ bệnh phấn trắng hại xoài hiệu quả bà con nên sử dụng đồng thời các biện pháp canh tác và sinh học để giảm phụ thuộc vào thuốc hóa học, bảo vệ môi trường và sức khỏe. Cần xử lý bệnh sớm để tránh bệnh lây lan diện rộng.