BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ Ở CÂY BƠ: NGUYÊN NHÂN, ĐẶC ĐIỂM, TÁC HẠI VÀ CÁCH PHÒNG TRỪ

Vàng lá thối rễ là một bệnh thường gặp ở cây bơ, có ảnh hưởng rất nghiêm trọng đến năng suất và chất lượng cây bơ, đặc biệt ở các vùng trồng chuyên canh. Chính vì thế để chủ động các biện pháp phòng trừ hiệu quả bà con cần nắm bắt đặc điểm của bệnh vàng lá thối rễ cũng như nguyên nhân gây bệnh.

1. NGUYÊN NHÂN BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ Ở CÂY BƠ

Tác nhân chính gây bệnh vàng lá thối rễ ở cây bơ là nấm Phytophthora Cinnamoni, một loại nấm đất phổ biến trong các điều kiện ẩm ướt. Các yếu tố góp phần vào sự phát triển và lây lan của bệnh bao gồm:

Điều kiện môi trường: Đất thoát nước kém, ngập úng, đặc biệt trong mùa mưa, tạo điều kiện lý tưởng cho nấm sinh sôi. Độ pH đất thấp (quá chua) cũng làm tăng nguy cơ bệnh.
Cách lây lan: Bệnh lây lan qua cây con nhiễm bệnh, hạt giống từ quả rụng bị bệnh, cũng như qua dụng cụ làm vườn, giày dép, hoặc gia súc di chuyển trong vườn.
Yếu tố khác: Đất có hàm lượng hữu cơ thấp, thiếu oxy, hoặc đất sét nặng cũng làm tăng nguy cơ, đặc biệt khi cây bị suy yếu do chăm sóc kém hoặc thiếu dinh dưỡng.

2. ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ TRÊN CÂY BƠ

Bệnh vàng lá thối rễ cây bơ có các biểu hiện rõ ràng trên các bộ phận khác nhau của cây:

Trên lá: Lá chuyển sang màu xanh nhạt hoặc vàng, héo rũ, với đầu lá chuyển nâu. Tán cây trở nên thưa thớt, ít lá mới mọc, và cành nhỏ ở đỉnh cây có thể chết dần.
Trên quả: Quả phát triển nhỏ, năng suất giảm đáng kể, ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng thu hoạch.
Trên rễ: Rễ tơ bị thối đen, dễ gãy, và mất khả năng hấp thụ nước, dinh dưỡng (rễ khỏe mạnh thường trắng và nằm trên mặt đất). Vỏ rễ bị hoại, xuất hiện vết hoại vỏ, và ít rễ mới hình thành, dẫn đến cây suy yếu.

Bệnh thường phát triển mạnh vào mùa mưa, khi đất bị ngập úng kéo dài, và có thể quan sát rõ triệu chứng vào đầu mùa khô nếu không được xử lý kịp thời.

3. ẢNH HƯỞNG CỦA BỆNH TỚI CÂY BƠ

Bệnh vàng lá thối rễ gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng:

Đối với cây: Cây sinh trưởng kém, lá rụng sớm, quả nhỏ và năng suất giảm mạnh. Trong trường hợp nặng, cây có thể chết, đặc biệt nếu không được xử lý kịp thời.
Đối với kinh tế: Gây thiệt hại lớn cho người trồng bơ, đặc biệt ở các vùng chuyên canh, do mất mùa và giảm chất lượng quả. Chi phí phòng trừ và phục hồi vườn cây tăng cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận.
Đối với môi trường: Sử dụng thuốc hóa học không đúng cách có thể dẫn đến ô nhiễm đất, nước, và ảnh hưởng đến hệ sinh thái xung quanh.

Bệnh vàng lá thối rễ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới năng suất bơ

5. CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ BỆNH VÀNG LÁ THỐI RỄ HIỆU QUẢ

Để kiểm soát bệnh vàng lá thối rễ, cần kết hợp các biện pháp phòng ngừa và xử lý khi bệnh đã xuất hiện:

Biện pháp phòng ngừa

Chọn giống và đất trồng: Sử dụng giống bơ kháng bệnh như bơ Hass hoặc gốc ghép có khả năng chống nấm. Chọn đất cao ráo, thoát nước tốt, với độ pH từ 5.5–6.5.
Cải tạo đất: Trồng cây trên mô đất cao (20–30 cm) để tránh ngập úng. Bón vôi bột trước khi trồng để nâng pH và diệt nấm. Sử dụng phân hữu cơ hoai mục (phân chuồng, phân vi sinh) để tăng sức đề kháng cho cây.
Quản lý nước tưới: Tưới vừa đủ, tránh tưới quá nhiều gây úng. Đảm bảo hệ thống thoát nước tốt, đặc biệt trong mùa mưa, bằng cách đào rãnh thoát nước giữa các cây.
Chăm sóc cây: Bón phân cân đối (NPK, vi lượng), tránh bón quá nhiều đạm gây suy yếu cây. Cắt tỉa cành thường xuyên để cây thông thoáng, giảm độ ẩm.

Cắt tỉa cành thường xuyên để tạo độ thông thoáng

Biện pháp xử lý khi cây bị bệnh

Phát hiện sớm: Kiểm tra rễ và lá định kỳ để phát hiện dấu hiệu bệnh, đặc biệt là vào mùa mưa.
Xử lý đất và rễ: Loại bỏ đất quanh gốc cây bị bệnh, thay bằng đất mới đã xử lý vôi bột. Cắt bỏ rễ thối, bôi thuốc trừ nấm vào rễ còn lại.
Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật: Phun hoặc tưới thuốc trừ nấm chứa hoạt chất như Fosetyl-aluminium, Metalaxyl, hoặc Aliette theo hướng dẫn. Kết hợp thuốc sinh học như Trichoderma để ức chế nấm bệnh, áp dụng 15-20 ngày sau khi dùng hóa chất.
Phục hồi cây: Bón phân hữu cơ vi sinh và kích rễ để cây phục hồi. Che chắn gốc cây để giảm nhiệt độ và độ ẩm, giúp rễ phát triển lại.

Kiểm tra lá định kỳ để phát hiện bệnh sớm

Biện pháp lâu dài

Luân canh cây trồng: Trồng xen cây họ đậu hoặc cây phân xanh để cải tạo đất, tăng độ mùn và giảm mật độ nấm trong đất.
Vệ sinh vườn: Thu gom lá, rễ bệnh và tiêu hủy để tránh lây lan. Khử trùng dụng cụ làm vườn trước và sau khi sử dụng, đặc biệt là sau khi xử lý cây bệnh.
Theo dõi thời tiết: Tăng cường phòng trừ trong mùa mưa hoặc khi đất ẩm kéo dài, đảm bảo hệ thống thoát nước hoạt động hiệu quả.

Để phòng trừ bệnh một cách hiệu quả bà con nên kết hợp nhiều phương pháp phòng trừ bệnh với nhau. Đồng thời nên thường xuyên kiểm tra thăm vườn để nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh từ đó xử lý nhanh chóng kịp thời tránh lây lan diện rộng.