Thông tin

RỆP VẢY ỐC: DẤU HIỆU NHẬN BIẾT, ĐẶC ĐIỂM GÂY HẠI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

Tháng 5 26, 2025
,
RỆP VẢY ỐC: DẤU HIỆU NHẬN BIẾT, ĐẶC ĐIỂM GÂY HẠI VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

Nắng nóng xen kẽ mưa cùng độ ẩm cao đã khiến cho mật độ rệp vảy ốc phát triển nhanh chóng trên nhiều loại cây trồng như cây có múi (cam, quýt, chanh), sầu riêng, hoa hồng, phong lan, cà phê, và thanh long. Chúng hút chích nhựa cây khiến cành khô, cây còi cọc, năng suất giảm. Cùng tìm hiểu chi tiết về dấu hiệu nhận biết, quá trình sinh trưởng, điều kiện phát sinh, đặc điểm gây hại và cũng như cách phòng trừ rệp vảy ốc trong bài viết dưới đây nhé.

1. DẤU HIỆU NHẬN BIẾT RỆP VẢY ỐC

Hình dạng và đặc điểm:

  • Rệp vảy ốc có kích thước nhỏ, khoảng 1-2 mm, hình bầu dục hoặc tròn, bám chặt trên lá, cành, thân hoặc quả.
  • Cơ thể được bao phủ bởi một lớp vỏ cứng (vảy) giống vỏ ốc, màu nâu, xám, hoặc trắng đục, đôi khi có dạng hình nón với tâm rõ ràng (giống núi lửa nhỏ).
  • Rệp non (rệp bò) nhỏ hơn, màu vàng cam, có thể di chuyển trước khi cố định vị trí và tạo vảy.
  • Trên lá hoặc quả, thường xuất hiện các đốm nhỏ màu nâu đỏ hoặc xám, xung quanh có quầng vàng do rệp chích hút.

Vị trí xuất hiện:

  • Thường bám ở mặt dưới lá, dọc gân lá, trên cành non, thân cây, hoặc quả.
  • Có thể thấy sự hiện diện của kiến đen quanh cây do chúng cộng sinh với rệp, bị thu hút bởi chất mật ngọt mà rệp tiết ra.
Rệp vảy ốc bám dọc gân lá

Triệu chứng trên cây:

  • Lá vàng, quăn, héo, rụng sớm.
  • Quả khô héo, biến dạng, mất thẩm mỹ, khó tiêu thụ.
  • Cành non khô, cây còi cọc, thậm chí chết nếu mật độ rệp cao.
  • Xuất hiện nấm muội đen (sooty mold) trên lá, thân do chất mật ngọt rệp tiết ra, làm giảm khả năng quang hợp.

2. QÚA TRÌNH SINH TRƯỞNG CỦA RỆP VẢY ỐC

Rệp vảy ốc trải qua biến thái không hoàn toàn, với các giai đoạn: trứng, rệp non (rệp bò), rệp trưởng thành. Vòng đời kéo dài khoảng 30-60 ngày, tùy thuộc vào nhiệt độ và điều kiện môi trường.

Giai đoạn trứng:

  • Rệp cái đẻ 50-500 trứng dưới lớp vảy bảo vệ, màu vàng cam, hình bầu dục dài.
  • Trứng nở trong vòng vài giờ đến vài ngày, tùy nhiệt độ (nhanh hơn ở 25-30°C).

Giai đoạn rệp non (rệp bò):

  • Sau khi nở, rệp non có 3 đốt rõ rệt, di chuyển tích cực để tìm vị trí cố định trên cây.
  • Giai đoạn này kéo dài 4-6 tuần, chúng chích hút nhựa cây và bắt đầu tạo lớp vảy sáp bảo vệ.

Giai đoạn rệp trưởng thành:

  • Rệp cái trưởng thành không có cánh, chân kém phát triển, bám cố định tại một vị trí để chích hút và đẻ trứng.
  • Rệp đực nhỏ hơn, có cánh, sống ngắn hơn (khoảng 1-2 tuần).
  • Rệp cái trưởng thành sống từ 2-5 tháng, liên tục sinh sản trong điều kiện thuận lợi.
Rệp vảy ốc trưởng thành

3. ĐIỀU KIỆN PHÁT SINH RỆP VẢY ỐC

Thời tiết:

  • Rệp vảy ốc phát triển mạnh vào mùa khô và đầu mùa mưa (tháng 1-6 ở Việt Nam), đặc biệt trong điều kiện nắng nóng xen kẽ mưa và độ ẩm cao.
  • Nhiệt độ 25-30°C là lý tưởng, nhưng sự phát triển bị cản trở ở nhiệt độ trên 30°C hoặc độ ẩm quá cao.

Môi trường cây trồng:

  • Cây bón thừa đạm, thiếu nước, hoặc trồng quá dày, thiếu thông thoáng dễ bị rệp tấn công.
  • Sự hiện diện của kiến cộng sinh giúp rệp lây lan nhanh, vì kiến tha rệp non sang cây khác để lấy mật ngọt.

Cây ký chủ:

  • Rệp vảy ốc tấn công nhiều loại cây như cam, quýt, chanh, ô liu, táo, hoa hồng, phong lan, cà phê, sầu riêng, thanh long, sắn, và cây ăn quả có múi.

4. ĐẶC ĐIỂM GÂY HẠI CỦA RỆP VẢY ỐC

Cách gây hại:

  • Rệp vảy ốc chích hút nhựa cây từ lá, cành non, thân, hoặc quả, làm gián đoạn quá trình trao đổi chất và quang hợp.
  • Chất mật ngọt tiết ra thu hút nấm muội đen, làm lá và thân cây phủ một lớp đen, giảm khả năng quang hợp.
  • Vết chích hút tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus, hoặc nấm xâm nhập, gây bệnh thối nâu hoặc bệnh virus.

Tác hại:

  • Lá vàng, quăn, rụng sớm; cành khô, cây còi cọc, năng suất giảm.
  • Quả biến dạng, sần sùi, khô héo, mất giá trị thương phẩm.
  • Nếu mật độ cao, cây có thể chết, đặc biệt là cây non hoặc cây yếu.
  • Trên cây có múi, rệp gây hiện tượng “da lu” hoặc “da cám” trên quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng.
Rệp vảy ốc gây hại cho cây trồng

5. CÁC PHÒNG TRỪ RỆP VẢY ỐC HIỆU QUẢ

Biện pháp sinh học/vật lý

  • Vệ sinh vườn: Tỉa cành, dọn lá già, vệ sinh vườn để đảm bảo thông thoáng, giảm độ ẩm và môi trường sống của rệp. Tưới nước vừa đủ, tránh để đất quá ẩm hoặc đọng nước.
  • Loại bỏ rệp thủ công: Khi mật độ rệp thấp, dùng bàn chải mềm, khăn ướt, hoặc móng tay cạo bỏ rệp khỏi lá, cành. Phun nước áp lực cao để rửa trôi rệp non và mật ngọt.
  • Sử dụng thiên địch: Khuyến khích sự phát triển của bọ rùa, bọ cánh ren, hoặc ong ký sinh để tiêu diệt rệp.
  • Dung dịch tự nhiên: Pha nước rửa chén (1ml/1 lít nước) hoặc hỗn hợp 1 lít nước + 50% cồn isopropyl 75% + 1 thìa cà phê nước rửa chén, phun đều lên lá, cành vào chiều mát.

Biện pháp hóa học

  • Thuốc đặc trị: Sử dụng thuốc có hoạt chất Dinotefuran, Thiamethoxam, Nitenpyram, Buprofezin, Chlorpyrifos, Malathion, hoặc Acetamiprid. Phun 2-3 lần, cách nhau 5-7 ngày, đảm bảo ướt đều mặt dưới lá.

Biện pháp canh tác

  • Bón phân cân đối: Tránh bón thừa đạm, sử dụng phân hữu cơ hoai mục hoặc phân trùn quế để tăng sức đề kháng cho cây.
  • Kiểm tra thường xuyên: Quan sát vườn, đặc biệt là mặt dưới lá, cuống hoa, và thân cây để phát hiện sớm rệp.
  • Kiểm soát kiến: Tiêu diệt ổ kiến đen bằng bẫy hoặc thuốc diệt kiến để ngăn chúng lây lan rệp.
  • Cách ly cây bệnh: Cắt bỏ và tiêu hủy cành, lá bị nhiễm nặng để tránh lây lan.
  • Trồng cây khỏe mạnh: Chọn cây giống sạch bệnh, tránh vận chuyển cây đã nhiễm rệp.
Bà con nên thăm vườn thường xuyên để phát hiện sớm rệp vảy ốc

Rệp vảy ốc không gây hại trực tiếp cho con người, nhưng có thể làm giảm chất lượng nông sản và truyền bệnh virus (như PVY, BCMV). Kiểm tra vườn thường xuyên, đặc biệt vào mùa khô và đầu mùa mưa, để phát hiện và xử lý sớm là điều hết sức cần thiết. Bà con nên kết hợp các biện pháp sinh học, vật lý và hóa học để đạt hiệu quả tối ưu, đồng thời bảo vệ môi trường và thiên địch.